Derleme Sözlüğü’nde “Kandırma” Kavram Alanına Ait Anlambirimcikleri İçeren Sözcükler

Kandırma, kavramsal açıdan “karşıdakinin kanmasına neden olma; inandırma” anlamına sahiptir. Öte yandan “aldatma, yalan söyleme, yanıltma” gibi kavramlar da kandırmanın kavram alanına girer. Bu çalışmada öncelikle kandırmanın kavram alanına giren sözcükler tespit edilecektir. Ardından Derleme Sözlüğü taranarak bu sözcüklerin anlambirimcik olarak yer aldığı madde başları saptanacak böylece Anadolu Ağızlarında “kandırma” bildiren sözcükler üzerine bir değerlendirmede bulunulacaktır. Örneğin Derleme Sözlüğü’nde abuḫlamaḫ eylemine “aldatmak”, eğiltmek eylemine “kandırmak, inandırmak, kendi sözüne getirmek”, hoytuklamak eylemine “hile tasarlamak, hile yapmak” anlamları verilmiştir. Bir isim ve fiilin bir araya gelmesiyle oluşan tora çekmek “aldatmak, pusuya düşürmek” ve çivi kıvratmak “oyun, dolap çevirmek, entrika yapmak” anlamlarıyla sözlükte yer alırken, ayın oyun “hile, entrika, desise, oyun” gibi ikilemelere, ağzı kara “iftiracı” gibi birleşik isimlere rastlamak mümkündür. Kandırma geniş bir kavram alanına sahiptir. Derleme Sözlüğü’nde kandırmanın kavram alanına dâhil edilen kavramların anlambirimcik olarak yer aldığı 438 ve bu kavramlar dışında başka anlambirimciklerle kandırma anlamını ifade eden 135 toplamda 573 madde başı tespit edilmiştir. Kandırmanın kavram alanında değerlendirilen bu kavramlar Sözlük’te kimi sözcüklerde tek başlarına, kimi sözcüklerde ise bir arada kullanılarak anlam vermişlerdir. Böylelikle çalışmada bir sözcüğün anlamının tam olarak verilmesini sağlayan anlambirimciklerin önemi vurgulanırken kandırma kavramından hareketle Türkçenin söz varlığının zenginliği ortaya konacaktır.