„Ten Knobloch, ten czosnek, czujemy go w nosie”. Bernardyni polscy a reformacja w XVI wieku

Bernardyni polscy w XVI wieku byli postrzegani, także przez protestantów, jako zdecydowani obrońcy wiary i Kościoła katolickiego. Działalność tę podjęli bardzo wcześnie, bo już w latach 20. XVI wieku. Wykorzystywali w niej tradycyjne metody: kaznodziejstwo, spowiedź, liturgię, pieśń religijną, piastowane funkcje kwestarzy i kapelanów dworskich, organizowanie przyklasztornych bractw religijnych. Dzięki dobremu wykształceniu teologicznemu oraz prowadzeniu życia moralnego na odpowiednim poziomie jedynie trzech znanych z imienia i nazwiska bernardynów przeszło do obozu protestanckiego. Zakonnicy utracili na rzecz protestantów tylko jeden klasztor we Wschowie, a przejęli klasztory pruskie w Lubawie, Barczewie, Nowem, Gdańsku oraz Toruniu po upadłej w okresie reformacji saskiej prowincji zakonnej św. Jana Chrzciciela. W znacznej mierze jest to zasługa prowincjałów, którzy potrafili uchronić klasztory bernardyńskie przed reformacją.