BRUNO APITSNING “QASHQIRLAR CHANGALIDA” ROMANI TARJIMASIDA BADIIY TASVIRIY VOSITALARNING AKS ETISHI

Maqolada nemis yozuvchisi Bruno Apitsning «Qashqirlar changalida» romani haqida va ushbu asardagi badiiy tasvir vositalar, idiomatik birikmalar, ko‘chma ma'nodagi so‘z va iboralarning o‘zbek tilida qanday yoritib berilganligi xususida so‘z boradi. Ma'lumki, tasviriy vositalar asarning badiiyligini ta’min etuvchi mezonlardan biri hisoblanib, asardagi voqealar jarayonini yoritib berishda va qahramonlar xarakterini tasvirlashda muhim rol o‘ynaydi. Badiiy adabiyotda ko‘p uchraydigan o‘xshatish — badiiy tasvir vositalaridan biri bo‘lib, obyektni obrazli, ta'sirchan va ixcham ifodalash xususiyatlari bilan ajralib turadi. Yozuvchi Buxenvald konslagerida o‘zi guvoh bo‘lgan voqealarni va asar qahramonlarini, jumladan, lagerdagi fashistlarni tasvirlashda ularning o‘ziga xos individual xususiyatlarini ochishda, ruhiy holatlarni aks ettirishda, shu paytdagi manzaralarni tasvirlashda o‘xshatishlardan ko‘p foydalangan. Shu bilan birga kitobxonning diqqatini obrazning ko‘rinmas tomonlariga jalb qilib, asarning g‘oyasini ochishga yo‘naltirgan. Maqolada asarning nemis tilidagi o‘xshatishlardan misollar keltirilib, ular o‘zbek tili tarjimalarida o‘ziga xos tarzda kitobxonlarga asliyatdagi jozibani yo’qotmagan holda taqdim etilganligi va ayrim so‘zlar tarjimasi o‘z ma'nosini saqlagan holda shunga yaqin ma'no beruvchi jumlalar bilan qanday yoritilgani xususida so‘z boradi. Tahlil jarayonida tarjimon mahorati va uning asar tarjimasini xuddi asliyatdagidek yoritishga harakat qilgani ayrim jumlalar misolida ko‘rib chiqildi. Badiiy adabiyotda o‘z o‘rniga ega bo‘lgan har bir ijodkor asarlari va tarjima asarlarni tahlil etish, yozuvchi va tarjimonning mahoratini o‘rganish va baholash, ularning adabiy til rivojiga o‘z asarlari orqali qay darajada ta'sir ko‘rsatayotganligini belgilash ehtiyojidan kelib chiqadi. Nemis tilidan bevosita tarjima qilingan asarni tahlil qilarkanmiz, tom ma'noda tarjimon badiiy iste'dod va iqtidorini aniqlash imkonini beradi. Tarjimon asarni o‘zbek tiliga o‘girar ekan, tilimizdagi barcha badiiy-lug‘aviy vositalardan voqealarning asl mohiyatidan kelib chiqqan holda, asliyatdagidek o‘zbek kitobxonlariga taqdim etganligini ayrim misollar yordamida ochib berishga harakat qilindi.