Księgi więzienne Zamku Lubelskiego jako źródło historyczne

Więzienie na Zamku Lubelskim w roku 1944 znalazło się w gestii NKWD. Do 1945 roku zarząd spoczywał w rękach tej obcej formacji politycznej, po czym kierownictwo przejęło UB. Wtedy zamek zyskał rangę centralnego więzienia karno-śledczego. Trafiali tu aresztowani z wyzwolonych województw: lubelskiego, rzeszowskiego, białostockiego i częściowo z warszawskiego1. Na parterze w części frontowej zamku, po prawej stronie, mieściły się biura administracji więziennej. Tu każdy nowo przybyły aresztant był rejestrowany wpisem do księgi więźniów. Księgi te są przedmiotem analizy i oceny jako źródło historyczne. Wzięliśmy pod uwagę zapisy w księdze pierwszej i drugiej z 1944 roku i dokonaliśmy ich opracowania. Księga druga jest powtórzeniem zapisów z księgi pierwszej i dotyczy tych samych osób, aresztowanych w 1944 roku pomiędzy lipcem a grudniem. W tym miejscu nasuwa się pytanie, na jakiej podstawie prowadzona była rejestracja i wpis do księgi: czy na podstawie przesłuchania aresztanta czy na podstawie prokuratorskiego nakazu aresztowania. Błędy ortograficzne w nazwiskach i nazwach geograficznych mogą świadczyć, że ewidencja była sporządzana z autopsji. Fonetyczne brzmienie widoczne jest w wielu zapisach. Można też przyjąć, że błędy w księgach nie są świadectwem braku wykształcenia kancelisty, który pisał tak, jak słyszał, ale stanowią powtórzenie błędów z dokumentu aresztowania wystawionego przez organy bezpieczeństwa. O tym przekonująco świadczy kolejność rejestrów w księdze. W wielu wypadkach nie jest zachowana kolejność dat w przyjmowaniu aresztantów. W kwestii tej należy także przytoczyć rozporządzenie kierownika Resortu Bezpieczeństwa Publicznego Stanisława Radkiewicza, według którego