Als wetgeving niet zwart of wit is, maar grijs

In de maatschappij is er groeiende kritiek op de overheid die te bureaucratisch en regelgeleid zou werken en daarmee te weinig oog zou hebben voor concrete noden van burgers en voor hun leefwereld. Deze kritiek is niet alleen geuit in de recente toeslagenaffaire, maar is al vaker door juristen en beleidsmakers benoemd.1 Het alternatief is volgens deze critici een meer responsieve overheid die de mens en zijn leefwereld centraal stelt. Een voorbeeld van meer responsieve wetgeving is de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015),2 waarin het bieden van maatwerk aan de burger centraal staat. Daartoe heeft de wetgever bepaald dat het bestuur bij de toegang tot een maatwerkvoorziening zorgvuldig de persoonlijke omstandigheden en mogelijkheden onderzoekt, in samenspraak met de burger.3 Wat maatwerk in het individuele geval is, ligt namelijk niet op voorhand vast, maar kan een veelheid aan oplossingen behelzen die in het zogenaamde keukentafelgesprek4 verkend worden door de burger en de Wmo-adviseur. Hierbij is ruimte gelaten voor gemeenten om lokale afwegingen te maken. Het idee is dat een laagdrempelige en informele toegangsprocedure bijdraagt aan dejuridisering en maatwerk.5 De wetgever heeft de daarbij voor het bestuur geldende norm als een resultaat geformuleerd: de voorziening moet passende ondersteuning bieden ter compensatie van beperkingen in de zelfredzaamheid en participatie die iemand ondervindt. Mocht de burger het onverhoopt niet eens zijn met de maatwerkoplossing, dan toetst de rechter of de geboden ondersteuning in het individuele geval passend is.6 Uit recent onderzoek blijk echter dat ruimte voor maatwerk – door het formuleren van een open resultaatsnorm – niet altijd als een zegen wordt ervaren, doordat het