‘De lobby’ aan banden?

De vraag of lobbyregulering zinnig en effectief is, is niet gemakkelijk te beantwoorden. Enerzijds is belangenvertegenwoordiging een cruciale levensader voor elk democratisch politiek systeem, anderzijds leidt het regelmatig tot uitwassen die juist indruisen tegen de principes van een representatieve democratie. Een antwoord op de vraag of regulering van het lobbyproces zinnig is, moet dus zowel rekening houden met de essentie van het proces voor democratische besluitvorming als de onmiskenbaar negatieve externaliteiten. In dit stuk ontwikkelen wij een evaluatiekader gericht op drie belangrijke potentiele neveneffecten van belangenvertegenwoordiging: een ongelijk speelveld, ontoegankelijke en ondoorzichtige besluitvorming, en beleidsuitkomsten die belangenverstrengeling impliceren. In dit artikel nemen we de voorgestelde maatregelen in de initiatiefnota Lobby in Daglicht, alsook de daaropvolgende kabinetsreactie en genomen maatregelen nader onder de loep. We werpen hierbij de vraag op of dit pakket aan maatregelen en regelgeving een gepast antwoord vormt op de geidentificeerde problemen, en meer fundamenteel of door de sterke focus op meer transparantie een aantal andere belangrijke aspecten van belangenvertegenwoordiging over het hoofd worden gezien. Onze belangrijkste conclusie is dat de huidige set aan maatregelen een blinde vlek heeft voor het meest fundamentele probleem met betrekking tot belangenvertegenwoordiging dat op alle vlakken doorwerkt, namelijk een ongelijk speelveld tussen verschillende maatschappelijke groepen.