Nahiv İlminde Amel Şartı Olarak İhtisâs (Özgülük) Olgusu

Abstract

Oz Cumledeki degisikliklere yol acan neden arayisinin sonucunda ulasilan ‘âmil olgusu, nahiv ilminin en temel kavramlarindan sayilmis, nahvin butun cercevesini sekillendirmistir. ‘Âmil olgusu nahivdeki pek cok tartismali noktada gundeme gelmistir. Nahiv eserlerinin buyuk bir kisminin ana temasi ‘âmil merkezli olarak sekillenmis ve bu eserlerin teorik cercevesi ‘âmil nazariyesi uzerine oturmustur. Nahivdeki bircok meseleye ‘âmil kavramindan hareketle cozum bulunmaya calisilmistir. Ancak gerek klasik donem dilcileri ve gerekse modern donem dilcileri ‘âmil kavramini ve buna bagli olarak sekillenen nahvi cokca elestirmislerdir. Ote yandan nahiv eserlerinde ‘âmil kavrami ile irtibatli olarak ele alinan bir diger kavram da “ihtisâs” kavrami olmustur. Burada ihtisâstan kastedilen, bir ogenin baska ogeler uzerinde etkin olmasi icin sadece o ogenin bagli oldugu kelime gurubuna ozgu olmasidir. Bir ogenin ‘âmil olmasi icin on sart niteliginde gorulen ihtisâs olgusu nahivdeki tartismali konularda dile getirilmis ve tartismanin yonunu degistirmistir. Bu bakimdan bu calismada oncelikle ‘âmil ile ilgili temel hususlara temas edilecek, ardindan ‘âmil olmanin temel sarti olarak gorulen ve nahiv eserlerinde bu baglamda ele alinan ihtisâs olgusu uzerinde durulacaktir. Nahiv eserlerinde yer alan ve ihtisâs olgusunun belirleyici oldugu dil kurallarinin ornekleri irdelenecektir. Nahivcilerin buyuk oranda ittifak ettigi ilkeler arasinda onemli bir ilke vardir ki calismamizin konusu ile dogrudan irtibatli oldugundan burada ayrica ele alinacaktir. Bu da isim ve fiillerin ‘âmillerinin kendilerine ozgu oldugu, isimlerin ‘âmillerinin fiiller uzerinde, fiillerin ‘âmillerinin de isimler uzerinde amel etmeyecegi ilkesidir.