Konstelacje „niepokornej”. Wokół biografii Józefy Kodis z Krzyżanowskich

Abstract

Historia polskiego ruchu kobiecego w XIX i XX wieku, a także losy Polek i ich autobiografie przyciągają uwagę coraz liczniejszych badaczy i badaczek. Jednak wciąż istnieje spora grupa działaczek i autorek, które mimo swojej wybitnej osobowości i/lub pionierskich dokonań budzą co najwyżej ograniczone zainteresowanie. Do tego grona niezwykłych kobiet należy Józefa Krzyżanowska-Kodis (1865–1940), jedna z pierwszych Polek ze stopniem doktora filozofii (Uniwersytet w Zurychu, 1893), socjalistka, feministka oraz współzałożycielka Sekcji Polskiej Międzynarodowej Ligi Kobiet na rzecz Pokoju i Wolności. Józefa Kodis (Kodisowa), która zresztą bezskutecznie starała się o posadę uniwersytecką w Stanach Zjednoczonych, była pasjonatką filozofii, działaczką społeczną i publicystką. Nieliczne prace naukowe na jej temat koncentrują się na jej przyjaźni z Carlem Hauptmannem. Artykuł proponuje natomiast analizę wspomnień Józefy i jej córki Zofii Kodis-Freyer oraz innych źródeł archiwalnych, aby na ich podstawie zrekonstruować najważniejsze doświadczenia, konstelacje osobowe oraz sieci towarzyskie, które współkształtowały biografię Kodisowej i jej poglądy na emancypację kobiet, relacje damsko-męskie, (nie)równości społeczne oraz pacyfizm.