Åvtebaakoe – Forord

Abstract

Daennie Nordlyd-plaeresne leah njieljie artihkelh mah lin Levangken Gı̈eledotkemebiejjiej-konferansesne 2.-4.10. 2019, Dah artihkelh seamma öörnegisnie goh konferansesne. Artihkele, maam Jussi Ylikoski lea tjaaleme “Åarjelsaemien gı̈ele goh dı̈hte jillemes Uralske gı̈ele jı̈h akte gieltegs dotkemeobjeekte” vuesehte gogkoe åarjelsaemiengı̈ele lea uralske gı̈elehfuelhkesne jı̈h muvhth grammatihke aamhtesh digkiedalla. Åarjelsaemien gı̈ele gellien aejkien dı̈hte gı̈ele mij lea konservatijvemes saemien gı̈elefuelhkesne. Tjaelije vuesehte mah åarjelsaemiengı̈elen guelmieh leah jı̈h mah eah leah vielie jallh vaenie dejstie jeatjah saemien gı̈eline. Dı̈sse lissine Ylikoski golme grammatihkefenomeenh vuesehte mah åarjelsaemiengı̈elesne jarngesne: substantijven veadtahammoeh, guktie ovmessie kasush nuhtjedh (akkusatijvem, nominatijvem jı̈h elatijvem) gosse objektem mı̈erhkesjidh jı̈h minngiegeatjan viehkieverben edtjedh bı̈jre tjaala. Jis histovrijeslaakan vuartasjibie dam viehkieverbem, dle vååjnoe goh lea maadthsaemiengı̈elen potensialhammoste grammatikaliseeresovveme. Trond Trosterud åarjelsaemien ov-syjjeldihkie baakoej nueliedåehkiem, partihkelh, jı̈jtse artihkelisnie gı̈etedalla. Gaajhkh ovtetje grammatihkh leah aarebi aaj dej partihkeli bı̈jre tjaaleme jı̈h gååvnese hov gidtjh aaj sjı̈ere barkoe dej bı̈jre, hov (Jonasson (2006)). Orre grammatihkh eah joekehth partihkelh adverbijste. Trosterud vuestiejı̈h mietievuajnoeh vierhtiedalla jı̈h voejhkele grammatihkem åarjelsaemien adverbide tseegkedh. Lene Antonsen jarkoestimmiesysteemem, mij njoelkedassi mietie, noerhtesaemiengı̈eleste åarjelsaemiengı̈elese åvtese buakta. Jarkoestimmiesysteeme noerhtesaemiengı̈eleste åarjelsaemiengı̈elese, gustie vualkove lea tekste mij joe gååvnese, Saemiedigkiepresidenten orrejaepiehåalome. Lene Antonsen vierhtiedalla maam systeeme buektehte jarkoestidh jı̈h maam ij buektehth jarkoestidh. Daehtie vierhtiedallemijstie aaj buakta magkeres joekehtsh leah åarjelsaemien jı̈h noerhtesaemien gı̈eleh gaskem. Maskijnejarkoestimmiem maahta utnedh gosse edtja tekstem darjodh (orrejaepiehåalome) mohte aaj viehkine gosse tekstem guarkedh, vuesiehtæmman daejreles teksth mah noerhtesaemiengı̈elesne tjaalasovveme. Lene Antonsen vuartesje man jı̈jnjem jarkoestimmieprogramme buektehte daejtie råållide gaptjedh jı̈h guktie tjoevere programmem bueriedidh. Torbjörn Söder semantihke råållam GEAJNOEm vierhtiedalla, guktie dı̈hte åvtese substantijven akkusatijvehammose båata, dam maam Bergsland (1946) s. 122f prolatijves akkusatijvine gohtje. (Vuesiehtæmman vaeriem tjoejkim, gusnie vaerie akkusatijvesne. Guktie Söder aarebi vuesiehtamme dle ovtetje dotkeme semantihke råållen bı̈jre ajve vuartasjamme adverbide postposisjovnide jı̈h seerkemesuffikside. Gosse sjı̈ere artihkelem tjaala ajve prolatijves akkusatijven bı̈jre, dellie ij barre orre daajroem buektieh prolatijves akkusatijven bı̈jre badth aaj kasuse akkusatijven bı̈jre. Akkusatijven lea kompleksebe åtnoe åarjelsaemiengı̈elesne goh jeatjah saemien gı̈eline. Tjı̈elke empirijes materijaale mı̈sse Söder vuesehte ahte daate semantihke råålla ij leah barre akkusatijven hammosne, badth aaj objektekaasusinie nominatijve gellientaallese aaj jæjhta. Daah njieljie artihkelh grammatihke råållide saemien gı̈eledotkemisnie vuesiehtieh.Åarjelsaemien lea dovne histovrijeslaakan, grammatihkelaakan jı̈h leksikaalelaakan joekehts mubpede saemien gı̈eleste, mohte gı̈eledotkeme ij leah buektiehtamme daan raajan dam Bergslanden grammatihkeste virjiedidh. Bergsland (1946). Daen biejjien jı̈h båetije biejjide gosse åarjelsaemien dovne lohkehtimmiegı̈eline jı̈h seabredhguedtijes gı̈eline sjı̈dteminie, daarpesjibie vielie åarjelsaemien gı̈elestruktuvren bı̈jre daejredh. Daah artihkelh leah mealtan dam daajroem lissehteminie. Konferansen lin 14 lohkehtallemh. Jeenemes dejstie lohkehtallemijstie lin grammatihken bı̈jre, eeremes syntaksen bı̈jre mohte aaj morfologijen jı̈h fonologijen bı̈jre. Golme lohkehtallemh lin gı̈elehistovrijen