Pierwszy tom Ludu - Manifest Programowy antropologii/ etnologii/ etnografii - ludoznawstwa polskiego

Abstract

Wydanie we Lwowie przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze w 1895 roku pierwszego tomu Ludu faktycznie pelniącego funkcje czasopisma ogolnokrajowego, bylo wielkim wydarzeniem. To ZWAK, Wisla i wlaśnie Lud , dzieki ruchliwości swoich tworcow  i ich rozleglych krajowych oraz światowych kontaktach, mogly w podzielonym przez zaborcow kraju stanowic forum wymiany myśli, przedstawiania w calości dorobku etnologow, dzielenia sie doświadczeniami. Na grunt Polski przenosily myśl Herdera, myśl nurtu romantycznego budując jeden z tak istotnych dla kultury narodowej mitow zalozycielskich - mit kultury ludowej.  Przyswajaly anglosaskie teorie ewolucjonizmu i tak wazną dla nas koncepcje spoleczenstwa pierwotnego i jego reprezentacje w postaci kultury ludowej. Pierwszy tom Ludu byl swoistym Manifestem Programowym, ktorego nastepstwa mozna bylo obserwowac w badaniach etnologicznych  az do konca lat 60.XX wieku. W artykule zwracamy uwage na początki krytyki naukowej w etnologii polskiej na przykladzie pierwszego tomu Ludu oraz innych czasopism etnograficznych XIX i pierwszej polowy XX wieku. Jest to wyraz niezgody z naszej strony na gloszony w latach 70. XX wieku pogląd, ze tak zwana „etnografia tradycyjna” reprezentowala (zgodnie z argumentami filozoficznej szkoly poznanskiej J.Kmity) przednaukowy etap rozwoju nauki, co spychalo rezultaty jej badan do lamusa historii. Temu wnioskowaniu sprzyjala sytuacja zmiany paradygmatu co wydawalo sie stawiac nieprzekraczalne granice miedzy „tradycyjna” i „nową” etnografią. Czy jednak dośc starannie odczytujemy stare teksty? Jak je obecnie interpretujemy ? powstają liczne pytania o rozumienie zasad krytyki naukowej kiedyś i dziś. Jaką nauke mozemy wyciągnąc ze starych tekstow?