Allah'ın Kudreti'nin İnsan Fiillerine Taalluk Alanı ve İmkânı (Kötülük Problemi Çerçevesinde Bir İnceleme)

Abstract

Tanri inancina sahip teolojilerde, O’na atfedilen kudretin yetkin olarak nitelendirilmesi, ayni zamanda bu kudretin etki ettigi alanin sinirsiz olduguna yonelik bir dusuncenin olusmasina sebebiyet vermistir.  Tanri’nin mutlakligi acisindan ele alinan bu dusunce, ateistlerin en temel argumani olan kotuluk problemini, Tanri’nin kudret sifatini, islevselligi acisindan teistlerin onune muskil bir mesele haline getirmistir. Cunku Tanri kotulugu onlemek istiyor da, gucu mu yetmiyor? gibi bir soruya Tanri inancina sahip butun insanlar; “Tanri, her yonuyle mutlak sifatlara sahiptir. Dolayisiyla O, her seye gucu yetendir” cevabini vereceklerdir. O halde neden kotuluge mudahale etmiyor? sorusu, hem inanan hem de inanmayan herkes icin temel bir problem haline gelmektedir. Bu calisma gunumuzde de hala guncelligini koruyan kotuluk problemi cercevesinde, Allah’in insan fiillerine mudahalesi tartismalarina ilk donem (Mutekaddimun)  Mu’tezile, Es’ari ve Mâturidi kelamcilarinin gorusleri kapsaminda cevap aramaktadir. Mutlak kudretin âleme taalluku kotuluk problemi cercevesinde ele alindiginda, Mu’tezile’nin aslah teorisi kapsaminda mutlak iyi Tanri perspektifinde hareket ettigini goruyoruz. Bu noktada Es’ariler’in, mutlak iyi Tanri tasavvuru gelistirmedikleri ve Tanri’nin âlemle iliskisini sadece onun mutlak kudreti uzerinden sekillendirdikleri gorulmektedir. Mâturidiler, her ne kadar hikmetli ve bagimli mudahale anlayisi cercevesinde Allah’in kudretini insanin azm ve istegine gore sinirlandirsalar da mutlak kudretin her seyi yaratmasi noktasinda Es’âriler’e daha yakin bir cizgide olduklarini soyleyebiliriz.