Notarialny nakaz zapłaty – w stronę prywatyzacji wymiaru sprawiedliwości

Abstract

Sądom przysługuje wyłączność sprawowania wymiaru sprawiedliwości, co ma zapewnić ochronę jednostek i ich praw przed arbitralnością władzy. Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości ma doniosłe znaczenie dla gwarancji praworządności oraz ochrony praw i wolności obywateli. Prawo do sądu nie wyłącza możliwości przekazania sprawy pod osąd innego podmiotu niż sąd w rozumieniu konstytucyjnym, lecz w takim wypadku jest niezbędne stworzenie mechanizmów sądowej kontroli prawidłowości i zasadności dokonanych czynności. Współcześnie stawia się pytania o dopuszczalność i zasadność przekazania innym podmiotom uprawnień należących tradycyjnie do sądów, w tym odnośnie do rozpoznawania spraw cywilnych w ramach konstrukcji odwrócenia sporu. Proponuje się przyznanie notariuszom kompetencji do wydawania nakazów zapłaty. Umocowanie notariusza do dokonywania w postępowaniu pozasądowym czynności zrównanych konstrukcyjnie z wydawaniem orzeczeń nastręcza poważne wątpliwości. Ocena niezbędna do wydania nakazu zapłaty jest uwarunkowana koniecznością ustalenia merytorycznych przesłanek zasadności powództwa. Notariusz nie może być postrzegany jako organ postępowania cywilnego, a podejmowane przez niego czynności nie mają charakteru czynności procesowych. Skutek działań podejmowanych przy udziale notariusza byłby jednak tożsamy ze skutkiem rozpoznania sprawy. Projektowane rozwiązania kolidują z normą z art. 45 Konstytucji RP gwarantującej każdemu prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.