Jeszcze włócznia, czy już kopia? Rozważania w kontekście dzieł sztuki europejskiej

Abstract

K opia jest jednym z tych rodzajów broni europejskiego średniowiecza, które są powszechnie rozpoznawane i nieomylnie z tą epoką kojarzone. Nie ulega wątpliwości, że jest ona rozwinięciem włóczni, która w Europie stosowana była przez oddziały jazdy już za czasów Imperium Rzymskiego. Jednak sam moment pojawienia się tej typowo rycerskiej broni pozostaje nieuchwytny. W większości publikacji traktujących o uzbrojeniu średniowiecznym pojawiają się dość ogólnikowe stwierdzenia, że kopia powstaje w ciągu XII wieku (Głosek 1990, s. 134; Bogacki 2009, s. 142; Nowakowski 1980, s. 115–116; Żygulski 1975, s. 50), a najstarszym zabytkiem ikonograficznym, który informuje nas o jej użyciu na terenach polskich, jest pieczęć konna Mieszka Starego (Bogacki 2009, s. 143; Nadolski 1994, s. 126). Nowe światło na to zagadnienie rzuca dokładna analiza dzieł sztuki europejskiej. Na potrzeby niniejszego artykułu byłem zmuszony oprzeć się jedynie o dzieła sztuki już publikowane. Ograniczenie to pozostaje jednak bez większego wpływu na postrzeganie tego problemu, gdyż prawie wszystkie ważne dzieła średniowiecza doczekały się swoich bogato ilustrowanych opracowań. Włócznia jest bronią drzewcową o grocie prostym, służącą do zadawania pchnięć. Długość włóczni wynosiła mniej więcej 2 m, przy czym należy pamiętać, iż we wczesnym średniowieczu najdłuższe egzemplarze mogły sięgać nawet do 2,5 m1. Drzewce, którego grubość wynosiła średnio między 2,5 a 3,5 cm2, było na tyle lekkie, że umożliwiało manewrowanie bronią i zadawanie ciosów z tak zwanej „wolnej ręki”. Oznacza to, że zarów-