On early antiquarians in Asia Minor to the start of the 19th century

Abstract

Bu yazi 1400 yilindan 1800 yilina kadarki donem ile, suphesiz baska isimler de mevcut olmak uzere, antik metinlerin transkripsiyonlarini da yapmis olan 60’tan fazla Avrupali’nin antik eserlere yonelik etkinliklerini kapsamaktadir. Hikâye ayrica, onlarin malzemeyi bulan ve zaman za­man da yazitlarin Kucuk Asya’dan goturulmesini saglayan aracilarini, Osmanli tanidiklarini, rehberlerini, koyluleri ve Yunan rahiplerini de icermektedir. Ayni zamanda, bununla baglantili olarak bu antika meraklilari tarafindan “mermer”, antik elyazmalari, madalyonlar-sikkeler, yazili degerli taslar ve diger yazili materyallerin toplanmasi da konuya dahil edilmistir. Bu malzemelerin bir kismi Kucuk Asya’dan alindiginda tasima esnasinda denizde kaybolurken, bazi antik ya­zitlar da hasar gormus, Avrupa’daki savaslar esnasinda kaybolmus ya da yok edilmistir. Yazitlara iliskin en erken calismalar Ciriaco de Pizzicolli’nin 15. yuzyildaki transkripsiyonlari ve Pierre Belon tarafindan 1546-9 yillari arasinda yapilan birkac yazit transkripsiyonudur. Fakat Avrupali akademisyenler Kucuk Asya’daki gunumuze ulasan antik epigrafik belgelerin onemini, Agria (Eger) Piskopos’u Antonius Verantius’un Res Gestae Divi Augusti transkripsiyonu, ayni yazitin 1555 yilinda Busbecq’in Ankara’daki hizmetkârlari tarafindan yapilan kopyasinin yayilmasi ve bunun 1579 yilindan itibaren surekli yayimlanmasi sonrasinda kavramislardir. 17. yuzyilin baslarindan itibaren sayisi gittikce artan Avrupali antika meraklilari, buyuk kismi Troas, Ege’nin ki­yi bolgeleri ve Kucuk Asya’nin temel ticaret yollari boyunca gorulebilen yazitlarin kayit altina al­ma gorevini de ustlenmislerdir. Soz konusu antik yazitlara dair kayitli Osmanli goruslerinin ce­sitliligi, yapilan transkripsiyonlar, bu yazitlarin zaman zaman berat sahibi Avrupalilarca goturul­meleri; metindeki ya da metnin kontekstindeki sorun, matbu baski ile birlikte gelen yazit yayininda olusan durumlar; epigrafik estampajlardan onceki yuzyillarda transkripsiyonu gerceklestirilen yazitlarda gorulen uydurmalar ve hatalara dair bazi ornekler dikkate alinmistir.