Profil i zakres postępowania nieprocesowego

Abstract

Artykuł dotyczy statusu postępowania nieprocesowego w polskim postępowaniu cywilnym. Kryteria podziału spraw na podlegające rozpoznaniu w procesie i w postępowaniu nieprocesowym mogą być uznane za względne. Po 1989 r. prawodawca nie zredefiniował, czym postępowanie nieprocesowe powinno charakteryzować się na tle procesu. Do elementów konstrukcyjnych postępowania nieprocesowego zalicza się to, że jego wszczęcie w wypadkach wskazanych w ustawie może nastąpić z urzędu (art. 506 k.p.c.), sąd obowiązany jest wezwać do udziału w sprawie każdego zainteresowanego (art. 510 k.p.c.), zainteresowany, który nie był uczestnikiem, może żądać wznowienia postępowania (art. 524 § 2 k.p.c.), oraz że brak jest możliwości stosowania przepisów o wyroku zaocznym (art. 513 k.p.c.), a sąd w razie bierności uczestników nie może przyjąć za prawdziwe twierdzeń przytoczonych w sprawie. W związku z tym postępowanie nieprocesowe może być uważane za bardziej paternalistyczny i prospołeczny w porównaniu z procesem tryb rozpoznawania spraw cywilnych. Uzasadnia to poszerzenie zakresu tego postępowania, przede wszystkim o sprawy z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, o uzgodnienie treści księgi wieczystej i o zmianę płci. Ustalenie profilu postępowania nieprocesowego nie może jednak nastąpić bez odwołania się do określonego systemu wartości i ideologii, która te wartości spaja. Wobec tego powinna o tym bardziej decydować polityka prawa aniżeli dogmatyka prawa.