THE USE OF COMPOUND VERB IDIOMS WITH VERBAL ADVERB SUFFIXES IN THE NOVEL “ÇALIKUŞU”

Abstract

Türkçenin söz varlığında deyimler, oldukça geniş bir alanı kapsarlar. Sözlü ve yazılı dilde sıklıkla kullanılan ve çok çeşitli biçimlerde oluşan deyimler, anlatıma etkinlik, çekicilik katma gibi özellikleriyle Türkçenin önemli bir söz varlığı unsuru olma özelliği taşırlar. Deyimler, sözlü dilde olduğu gibi edebî dilde de sıkça kullanılan anlatım birimleridir. Bu çalışmada Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu adlı romanında geçen birleşik fiil deyimlerinin zarf-fiil ekleriyle kullanımı üzerinde durulmuştur. Çalıkuşu romanında yaklaşık 1050 birleşik fiil deyimi tespit edilmiştir. Oldukça yüksek bir deyim kullanımı olan Çalıkuşu romanında dikkat çeken bu durum yazarın Türkçeye olan hâkimiyetinin de göstergelerindendir. Türkçenin anlatım olanaklarının zenginliklerinden olan deyimler, anlatım boyutunda Çalıkuşu romanının başarısının nedenlerinden biri olarak da değerlendirilebilir. Dil, bir dizgeler bütünüdür. Dilin içinde var olan bütün unsurların birbiriyle olan bağlantıları sonucunda anlatım boyutu gerçekleşir. Edebî dil de, bir dilin anlatım olanaklarının en yüksek, en estetik ve çok yönlü kullanımı sonucunda oluşur. Bu bağlamda Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu adlı eseri, dil ve anlatım kurgusuyla yakın dönem Türk edebiyatının bizce çok daha fazla üzerinde durulması gereken değeridir. Dil bilgisel olarak birleşik fiil deyimleri diye adlandırılan yapılar, Türkçe söz diziminde birçok yapıda görev alabilirler. Bu çalışmada Çalıkuşu romanındaki birleşik fiil deyimlerinin zarf-fiil ekleriyle birleşimleri işlevsel olarak sınıflandırılmış ve örneklendirilmiştir. Türkçe söz diziminde zaman, durum, sebep, amaç, şart, sınırlandırma, karşıtlık vb. gibi işlevlere sahip olan zarf-fiil ekleri, eklendikleri fiil yapılarını zarflaştırarak söz dizimi içerisinde görev alırlar.