Ankara-Yozgat Hattında Mühendislik Ve Cbs Amaçlı Yaklaşık-Jeoit Hesabı

Abstract

Global Konum Belirleme Sistemlerinin (GNSS) cok yuksek dogruluklar saglamaya baslamasiyla birlikte, uygulamada kisa surede yuksek dogruluklu jeoit yuksekliklerinin elde edilmesi gereksinimi de onemli olcude artmistir. Ornegin, muhendislik uygulamalarinda ve CBS calismalarinda ortometrik yukseklikler kullanildigi icin yerel jeoit belirleme calismalari daha da onem kazanmistir. Bilindigi gibi Turkiye tektonik olarak aktif bir bolgede olup, farkli zamanlarda meydana gelen depremler ulke nivelman agindaki noktalarin dusey konumlarinda deformasyonlara/degisimlere neden olmaktadir. Diger taraftan Ulke Temel Jeodezik Aglarinin kurulmasi ve yasatilmasindan sorumlu olan Harita Genel Mudurlugu (HGM; eski adiyla Harita Genel Komutanligi), 1999 yilindan bu yana GNSS olculerinden yararlanarak farkli yillarda guncel Turkiye Jeoidi modelleri hesaplayarak, kullanicilarin hizmetine sunmaktadir. HGM tarafindan bu gune kadar hesaplanmis olan jeoit modellerinin dis dogruluklarin genel olarak 10 cm’den daha iyi olmadigi degerlendirilmektedir. Oysa kullanicilarin ihtiyaci olan bu dogruluklarin 10 cm’den daha iyi olmasi arzu edilen bir durumdur. Soz konusu dogruluklara ulasilip ulasilamayacaginin arastirilmasi icin Selcuk Universitesi olanaklari ile pilot bir uygulama yapilmasi hedeflenmis ve bu amacla sadece Ic Anadolu’nun belirli bir kesimini kapsayacak yerel gravimetrik jeoit ve geometrik yaklasimla yaklasik(quasi)-jeoit hesaplanmasi icin Konya Selcuk Universitesi kaynaklari kullanilarak bir bilimsel arastirma projesi baslatilmistir. Soz konusu proje bolgesine iliskin mevcut GNSS ve nivelman verilerine ilaveten gravite verileri arazide olculmus ve mutlak gravite degerleri, TG-03 kestirim degerleri gibi bazi diger veriler de HGM’den temin edilmistir. Yerel quasi-jeoit hesabinda Karlsruhe Universitesi Uygulamali Bilimler Enstitusu tarafindan gelistirilmis ve proje kapsaminda temin edilmis olan DFHRS (Sonlu Elemanli Yukseklik Referans Sistemi) yazilimi kullanilmistir. Soz konusu yazilim surekli polinomsal yukseklik referans sistemi ve GNSS ile elde edilen elipsoidal yuksekliklere dayali olarak jeoit yuksekliklerinin N(φ, λ, h) parametrik modellenmesi prensibine dayanmaktadir. Bu yazilim ile yapilan hesaplama sonucunda 10 cm’den daha iyi dogruluklu yerel quasi-jeoit elde edilmesi saglanmistir. Ayni noktalardaki GPS/Nivelman jeoidi, DFHRS hesap ve TG-03 kestirim degerleri birbirleriyle karsilastirilmistir. Netice olarak, bu makalede proje kapsaminda sadece geometrik yaklasimla hesaplanmis olan quasi-jeoit modeline iliskin yapilmis olan calismalar ile ulasilmis olan ara sonuclar sunulmaktadir.