Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History

Abstract

Difteri hastalığı çok eski çağlardan bu yana salgınlarla seyreden ve çocukluk döneminin önde gelen ölüm nedenlerinden biri olmuştur. On dokuzuncu yüzyılın sonlarında difteri antitoksinin bulunması ve sonrasında yaygın kullanımıyla fatalite hızında önemli düşüşler sağlanmıştır. 1920’lerin erken dönemlerinde difteri toksoid aşısının geliştirilmesiyle salgınlarda azalma görülmüş, 1971 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından Genişletilmiş Bağışıklama Programının hayata geçirilmesiyle difteri vakalarında %90’ın üzerinde azalma sağlanmıştır. Bununla birlikte dünyada halen aşılama kapsayıcılığında düşüşle sonuçlanan savaşlar, göçler, aşı tereddütü gibi nedenlerle difteri salgınları görülmeye devam etmektedir. Difteri hastalığı 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl başlarında Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında yaygın olarak salgınlarla seyretmiştir. 1895 yılından itibaren difteri antitoksini imparatorlukta üretilmeye başlanmış, çıkarılan nizamname ve layihalar ile bildirim zorunluluğu getirilmiş, tanı, tedavi ve hastalığın kontrolüne yönelik alınması gereken önlemlere yönelik ayrıntılı talimatlar verilmiştir. Erken Cumhuriyet döneminde, koruyucu hizmetlere ağırlık verilmiş, aşı üretimi ve tanı olanakları için Refik Saydam Merkez Hıfzıssıhha Enstitüsü ve personel eğitimi için Hıfzıssıhha Okulu açılmış, 1930’da hastalık ve salgınların önlenmesine yönelik önlemlere yer veren Umumi Hıfzıssıhha Kanunu çıkartılmıştır. Sağlık hizmet sunumunun yaygınlaştırılması, Genişletilmiş Bağışıklama Programının hayata geçirilmesi ve tüm bileşenleriyle etkin bir aşılama hizmetinin sürdürülmesiyle 1958 yılında 4999 vaka ve 661 ölümün bildirildiği difteri hastalığı 2011 yılından bu yana bildirimi yapılmamış bir hastalık durumuna gelmiştir.