The Effects of the Turkish-American Rapprochement on Ankara City Culture during the Early Cold War

Abstract

In this paper, how cultural activities in Ankara were shaped, towards what direction the lives of the people who resided in Ankara were changed, and how individuals became influential within the scope of Turkish-American relations and in terms of social relations are examined in the post-war era which is regarded as a turning point of Turkish political history. This period not only witnessed radical changes in both foreign and domestic policies but also a deep change in cultural and social life. The radical change of political authorities, economic policies, and foreign relations brought a new dimension to urban life in Ankara, the capital of the country. Focused on the Turkish-American associations that were formed in Ankara in the post-war era, this paper explores how the Turkish-American rapprochement influenced social life in Ankara and how such associations and societies shaped Turkish-American relations. In addition to the activities of these associations and societies, through an examination of the individuals who became prominent members in the associations, a cultural analysis of Ankara in the early Cold War is also presented. In short, while this study takes up the urban life in Ankara from 1945 to 1955, which has been neglected by the existing literature, from a comprehensive perspective, it also argues that Geliş tarihi \ Received : 16.07.2018 Kabul tarihi \ Accepted : 04.09.2018 Hakemli Makale n Refereed Article Erken Soğuk Savaş Döneminde Türk-Amerikan Yakınlaşmasının Ankara Kent Kültürüne Etkileri* The Effects of the Turkish-American Rapprochement on Ankara City Culture during the Early Cold War** DOI: 10.5505/jas.2018.03522 * Bu çalışmaya konu olan araştırma 2017 yılı Koç Üniversitesi-VEKAM Kütüphanesi ve Arşivi Araştırma Ödülü’ne hak kazanmıştır. ** The research covered in this work was prepared for the Koç University-VEKAM Library and Archive Research Award in 2017. S. Gökatalay, Erken Soğuk Savaş Döneminde Türk-Amerikan Yakınlaşmasının Ankara Kent Kültürüne Etkileri n 212 Ankara Araştırmaları Dergisi 2018, 6(2), 211-235 Giriş İkinci Dünya Savaşı yılları, Türk dış politikasında oldukça köklü değişiklikleri de beraberinde getirmiştir. Savaş yıllarına kadar, Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında stratejik bir dostluk vardır. İki devlet arasındaki iktisadi, kültürel ve sosyal ilişkiler, iki dünya savaşı arası dönemde gittikçe artmıştır (Hirst, 2013, ss. 32-53). Aynı yıllarda Türkiye’nin Batılı devletler ile kurduğu ilişkiler ise görece sınırlı kalmış, özellikle Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile kurduğu ilişkiler, dönem boyunca oldukça düşük bir seyir izlemiştir. Öyle ki, 1917’de, Birinci Dünya Savaşı yıllarında, son bulan Türk-Amerikan diplomatik ilişkileri, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan yaklaşık üç buçuk yıl sonra, 1927 Şubat’ında tekrar kurulmuştur (Kurat, 1959, ss. 43,44). 1927’den sonra da Türk-Amerikan ilişkileri kısıtlı kalmıştır. Örneğin, ABD, Ankara’da bir elçilik açma fikrinden uzun süre uzak durmuştur. 1936 yılında Türkiye’ye gelen dönemin ABD Türkiye büyükelçisi John Van Antwerp MacMurray, Ankara’nın Türk hükümeti tarafından başkent seçilmesini “bağnazlık” olarak değerlendirmiştir. ABD Ankara elçiliğinin yapım süreci ise ancak 1939’da başlamıştır (Kemal, 1983, s. 13). İkinci Dünya Savaşı’na giden süreç içerisinde Türkiye’nin Batılı devletler ile olan ilişkileri, dönemin siyasi konjonktürünün sonucunda bir değişim göstermiştir. 23 Ağustos 1939’da imzalanan Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı, Türk siyasi çevrelerince kaygı ile karşılanmıştır. 1920’ler ve 1930’lar boyunca dostluk ilişkileri geliştirdiği Sovyetler Birliği’nin, Nazi Almanya’sı ile antlaşması karşısında Türkiye, çareyi İngiltere ve Fransa ile yakınlaşmakta bulmuştur (Oran, 2002, s. 250). Bu üç devlet 19 Ekim 1939’da bir ittifak antlaşması imzalamıştır (Bilgin ve Morewood, 2004, s. 27). Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı, Almanya’nın 1941 Haziran’ında Sovyetler Birliği’ne saldırması ile son bulmuştur. Savaşın büyük bir bölümünde Almanya ile ticari ilişkilerini devam ettiren ve savaşın son safhalarına kadar tarafsızlığını devam ettirebilen Türkiye,1 Sovyetler Birliği tarafından, Nazi Almanya’sı ile pakt imzalayan kendisi olmasına karşın, Nazi yandaşlığı yapmakla suçlanmıştır (Sadak, 1949, ss. 449-451). Oysa, Türkiye’nin tek yaptığı şey, daha sonrasında Sovyetler Birliği’nin müttefikleri olacak Fransa ve İngiltere ile bir antlaşma imzalamak olmuştur. Savaştan galip devletler safında çıkan Sovyetler Birliği ve lideri Stalin ise, Türkiye’ye karşı daha saldırgan bir tutum takınmıştır. Savaşın akabinde Sovyetler Birliği’nin Türkiye’den gerek resmî gerek gayriresmî yollarla toprak ve üs talep etmesiyle başlayan Türk-Sovyet gerilimi,2 Türkiye açısından bir güvenlik sorunu ortaya çıkarmıştır. Türk yetkililer ise Sovyet tehdidi karşısında çareyi, Batılı ülkelere daha da yakınlaşmakta bulmuştur (Sander, 1979, ss. 63-86). Savaş sonrasında, Sovyet tehdidi karşısında Türkiye’ye yardım edebilecek tek ülke İngiltere’dir (Bilgin ve Morewood, 2004, s. 49). Zira diğer Avrupa devletleri savaşın yıkıcı etkileriyle boğuşmakta iken, ABD ise henüz Batı Bloğu’nun ve “hür dünya”nın liderliğine soyunmamıştır. İngiltere ise, her ne kadar savaşın galiplerinden olsa da, finansal ve mali sorunlarla karşı karşıyadır; ne Türkiye’ye ne de bir iç savaşın olduğu Yunanistan’a el uzatabilecek durumdadır. İngiltere’nin sorunları karşısında ve yine İngiliz siyasilerin önerisi üzerine bu rolü ABD üstlenmiştir. Zira, bu yıllarda, Amerikan hükümetinin ve Amerikalı girişimcilerinin Orta Doğu’daki öncelikli politikaları bölgedeki petrol kaynaklarını kontrol etmektir. Sovyetler Birliği’nin Türkiye üzerindeki olası bir kontrolü ise ABD’nin bölgedeki çıkarlarına tamamen zıt bir gelişme olacaktır (Amīn, 2006, ss. 9-10). Ülkesinin bölgedeki çıkarlarını korumak isteyen ABD başkanı Harry S. Truman, daha Turkish-American relations were not limited to macro-level diplomatic and economic aspects but at the same time these relations led to changes and interactions in micro-level social and cultural aspects.