Osmanlı Devleti Son Dönemi Öğretmen Okullarına Bir Bakış

Abstract

Osmanlı Devleti son dönemi eğitim-öğretim faaliyetlerini içeren devlet eliyle kayda alınmış en önemli kaynaklardan biri Maarif-i Salname-i Nezaret-i Umumiye’dir. 2. Abdülhamid devrinde toplamda altı nüsha basıldığı belirtilen bu yıllıklardan beş tanesi günümüze kadar ulaşmıştır. Bu yıllıklardan ilki olan hicrî 1316 (1899-1900 M) tarihli Maarif Salnamesi’nde eğitimle ilgili pek çok bilgi bulunmaktadır. Ayrıntılı olarak yer alan bilgilerden biri de öğretmen okullarıdır. Maarif Salnamesi’nde, Darülmuallimin ve Darülmuallimat olarak geçen öğretmen okulları ile ilgili nizamname maddeleri, talimatnameler, ders programları, okunan derslerin tafsilatı, Osmanlı Devleti’nde yer alan öğretmen okulları, bu okulların dereceleri, öğretmen isimleri, okul çalışanları, öğrenci sayıları vb. gibi pek çok bilgi yer almaktadır. Bu bilgilerin gün yüzüne çıkması öğretmen okullarının tarihiyle ilgili ayrıntılı bilgiler verirken bugünkü eğitim fakülteleriyle bir kıyaslama yapma imkânı sunmaktadır. Çalışma betimsel analiz yöntemlerinden doküman tarama kullanılarak oluşturulmuştur. Salname, Osmanlı Türkçesiyle yazıldığından ilgili bölümler günümüz Türkçesine aktarılmıştır. Salnamede yer alan öğretmen okullarıyla ilgili yer alan tüm bilgiler ele alınarak bir değerlendirme yapılmıştır. Bu değerlendirme sonucunda öğretmen okullarının o dönemin Osmanlı Devleti sınırlarını oluşturan yirmi altı il ve altı sancaktaki durumları tespit edilmiştir. Üç dereceden oluşan bu okulların koşullarını içeren maddeler sunulmuş nizamnamelerde belirtilen şartlardan yola çıkılarak o dönemin öğretmene bakış açısı değerlendirilmiştir. Ders programlarında yer alan dersler ve bu derslerin uygulanmasıyla ilgili talimatnameler ayrıntılarıyla ortaya konmuştur.