Kur’an İlimleri Bağlamında Erken Dönemde Nesh Algısı: Hâris el-Muhâsibî Örneği

Abstract

Nesh konusu tefsir, kelâm ve fikhi ilgilendiren temel meselelerden biridir. Nesh, mahiyet itibari ile Kur’ân tarihi ile yakindan ilgilidir. Hz. Peygamber, sahabe ve nuzul sureci neshte belirleyici etken olarak gorunmektedir. Ilk asirlarda neshin varligindan ziyade, kapsam ve niteligi inceleme konusu yapilmistir. Şuphesiz bu durum, mutekaddim donemde neshin varligini kabul etmeyen herhangi bir gorusun belirgin bir sekilde ortaya cikmamasiyla yakindan ilgiliydi. Muteahhir donemde Kur’ân’da neshin gerceklesmedigi sesleri yukselmeye baslamis, modern donemde bu dusuncenin taraftarlari azimsanmayacak kadar artmistir. Nehs konusunda fikir beyân eden erken donem âlimlerinden biri de Ebu Abdillâh el-Hâris el-Muhâsibi’dir (o. 243/857). Zuhd yasantisiyla taninan Muhâsibi, Itikâdi ve fikhi mezheplerin ortaya cikip sekillendigi bir donemde yasamistir. Muhasibi, farkli alanlarda bircok eser telif etmistir. Bu eserlerde u zerinde durulan temel konulardan biri de neshtir. Bu calismada genel olarak nesh problemi ve Muhâsibi’nin nesh anlayisi cesitli yonleri ile arastirma konusu yapilacaktir.