Fudayl b. ‘Iyâd’ın (ö. 187/802) Hayatı ve Tasavvufî Yaklaşımları

Abstract

Fudayl b. ‘Iyâd, tasavvuf tarihi acisindan tabiinden sonra gelen ilk donemin onemli sufilerinden birisi kabul edilir. Onun zuhd anlayisi,  tasavvufi gorus ve dusunceleri daha sonra gelen sufileri etkilemistir.  Arap asilli Fudayl, Horasan’da dogmus, Kufe’de ilim tahsil etmis ve omrunun son donemini de vefat ettigi yer olan Mekke’de gecirmistir. Bu acidan bakildiginda farkli bolgelerin nesvelerini, kultur ve medeniyet izlerini kendisinde toplamistir. Fudayl’in sufi kimliginin onunde cok guclu ilim kimligi bulunmaktadir. Fudayl’in iki mezhep imamiyla baglantisi vardir. Bu baglamda o, Ebu Hanife’nin talebesi, Imâm Şâfi‘i’nin de manevi nesvesinin olusmasinda etki eden hocalarindan birisidir. Fudayl, manevi hayatini ilmin rehberligine gore tanzim etmis, Kur’an ve sunneti esas almistir. Onun tasavvuf anlayisi zuhd temellidir. Fudayl sadece zuhd anlayisiyla yetinmemis ma‘rifet,  muhabbet ve rizâ gibi konularda ilk gorus beyan eden sufilerden olmustur. Fudayl kendi icsel hayatinin imari disinda toplumun islahi konusunda mucadeleci ve aksiyoner kisiligiyle de on plana cikmistir. O, toplumun sorunlariyla ilgilenmis, idarenin islahi icin gayret gostermistir. Onun mucadelesi Ehl-i sunnet anlayisinin toplumda hâkim olmasi ve bid‘atlarin yok edilmesi uzerine kuruludur.