Türkiye Türkçesinde bir çokanlamlılık nedeni olarak durumsallık

Abstract

Durumsallık, insan zihninde bir durum içerisinde üç ana değişkene sahip olarak sözlü, yazılı ve işaret diliyle kurulan diyalogların nasıl işlediğine dair bir kavramdır. Bu kavramın söylem alanı, söylem biçemi ve söylem kipi olmak üzere üç ana değişkeni vardır. Bu üç değişken durumsallık kavramının yapı taşını oluşturur. Bu yapı taşları filolog M. A. K. Halliday tarafından geliştirilmiştir. Bu çalışmada, bir durum içerisinde kurulan diyaloglarda geçen sözcüklerin anlamının bu üç değişirkenden biri ya da birden fazlası aracılığıyla nasıl değiştiği kanıtlanmaya çalışılacaktır. Yani nasıl yeni anlamlar kazanarak çok anlamlı olduğu belirlenerek ortaya konacaktır. Bu minvalde M.A.K. Halliday’in durumsallık teorisi kullanılacaktır. Yani, makalede Michael Halliday’in durum teorisi bağlamının derinlemesine bir analizini içeren bir vaka çalışması tasarımı takip edilecektir. Metin olarak Reha Erdem ve Nilüfer Güngörmüş’ün 2009 yılında kaleme aldıkları daha sonra sinema filmine çevrilen Korkuyorum Anne… İnsan Nedir ki! adlı senaryo metni incelenerek metinde en sık geçen ad, sıfat ve eylemin çok anlamlılık kazanma yollarının doğası incelenecektir. Bunun için öncelikle metindeki çokanlamlı kelimeler taranacaktır. Daha sonra bu taranan kelimeler sınıflarına ayrılacaktır (isim, sıfat ve eylem). Daha sonra Halliday’in bir sözcüğün anlamını bağlam bağımlı olarak kazandığını avunan durumsallık teorisi irdelenecektir. Bu yöntem ile ad, sıfat ve eylemlerin anlamsal yapıları gereği birbirinden farklı yollarla yeni anlamlar kazandıkları kanıtlanmaya çalışılacaktır.