TEK ÖRNEK YUNDAK SÖZCÜĞÜ ÜZERİNE İNCELEME

Abstract

Clauson’un An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish /13. Yuzyil Oncesi Turkcenin Etimolojik Sozlugu adli calismasinda hapax legomenon (tek ornek) olarak adlandirilan bircok sozcuk ile karsilasilmaktadir. Yundak sozcugu de bu tek ornek sozcuklerden yalnizca biridir. Bu calismada Divanu Lugat-it-Turk ’te yalnizca bir kez gectigi icin tek ornek olarak kabul edilen yundak “at gubresi” sozcugu uzerinde durulmaktadir. Calisma iki baslik altinda toplanmaktadir. Birinci bolumunde tarihi metinlerde pek cok kez tespit edilmis olan yunt / yont / yond sozcugu uzerinde durulmakta ve sozcugun su anlamlari verilmektedir: “Belli bir ture, cinse ait at; on iki hayvanli takvimde “at” icin kullanilan hayvan adi, at yili, at gunu; vahsi, egitilmemis kisrak; otlakta otlayan atlarin tumu; kisrak”. Sozcuk, modern Turk dillerinden Sari Uygurcada yot /yot / yut “at, 12 hayvanli takvime ait yil adi” olarak varligini surdururken Turkiye Turkcesinin agizlarinda ise yunt / yont / yond “damizlik esek; at; basibos hayvan” biciminde yasamaktadir. Calismanin ikinci bolumunde ise yundak sozcugunun tek ornek olmadigi Sari Uygurcadaki yindak, yondak, yomdak, yontak ve yuntak bicimleri ile taniklanmaktadir. yunt “at” sozcugunun kucultme bicimi olan yundak sozcugunun Sari Uygurcada yalnizca “gubre” anlaminda degil ayni zamanda ata ait birtakim anlam genislemeleri ile “atin kuyrugu” anlaminda yasadigi gorulmektedir. Ayrica sozcuk, Sari Uygurlarda Şamanizme ait bir unsur olarak Şaman torenleri sirasinda da kullanilmaktadir. Bu calismada, yundak sozcugunun Sari Uygurcadaki butun bu kullanimlari metinler esliginde verilmektedir.