Osmanlı Mîrî Rejiminin Suriye ve Irak’ta Uygulanmasının Sonuçları

Abstract

Osmanli Devletinin iki temel idare tarzi vardir. 1. Miri rejim, 2. Salyaneli rejim. Bunlarin disinda mumtaz vilayetler de vardir. Miri rejim devletin klasik sistemidir. Bu sisteme dâhil olan vilayetlerde tahrir yapilir, gelirler tevcih edilir, devletin kaynaklarini tasarruf edenler devletin resmi gorevleri yerine getirmekle yukumludurler. Bu suretle miri rejime dâhil olan yerlerde asker cikarilmakta, vergi alin­makta ve merkezi hâkim kultur ikame edilebilmektedir. Salyaneli vilayetlerde ise tahrir ve timar yoktur, buralardan asker cikarilmazdi, kanunnâmelerde belirtildigi uzere vali ve diger gorevlilerin maaslari o vilayetin gelirlerinden odenirdi. Ama Osmanli mali kayitlarinda bunun boyle olmadigi, salyaneli vali­lerin maaslarinin dahi merkezden odendigi gorulmektedir. Bu sisteme dâhil olan yerler Osmanli Devletinin gercek anlamda hâkim oldugu yerlerdir. Buna gore miri rejimin sinirlari; guneyde Şam, Rakka, Bagdat, Tebriz, kuzeye yonelerek Revan ve Batum’dur. Rumeli’nde ise; Tuna tabii sinir olmak uzere, Bulgaristan, Makedonya, Bosna-Hersek ve Arnavutluk, Kuzey Yunanistan ve Saros Korfezi’nden Oniki Adalar, Rodos ve Kibris’tir. Konumuz olan Suriye ve Irak’in ozellikle kuzey bolgeleri yani Şam, Halep, Rakka, Deyr-i Zor, Musul vilayetinin tamami ki, Musul, Kerkuk, Suleymaniye, Erbil ve Dohuk’tur. Bagdat ise bazen miri rejime dâhil olurken, bazen de salyaneli tarzda idare edilmistir. Bu idari ve iktisadi sistem, yuzyillar boyunca bolge halkinin devletin merkezi ile butunlesmesini saglamistir. Cunku miri rejim ile binlerce kisi timar veya zeamet tasarruf etmis, binlerle ifade edilen mukataa ve vakiflarda yuzbinlerce insan istihdam edilmistir. Ustelik Osmanli Devletinin halkin din ve sosyal hayatlarina mudahaleci bir siyaset gutmemesi, bolge halkinin cok buyuk cogunlukla Musluman olmasi, bu butunlesmeyi ve ozdeslesmeyi saglayan onemli faktorlerdir. Yuzyillara dayanan bu iktisadi ve sosyal duzen, Birinci Dunya Savasindan sonraki gelis­melerde, bolge halkinin Osmanli Devletinin yaninda mucadelelere katilmasi sonucunu dogurmustur. Nihayet bu butunluk, Turk, Kurt, Arap ayirmaksizin Misâk-i Milli’nin tarihi zeminini olusturmustur.