REFERENDUM KAO PLEBISCIT ZA APRILSKO IZBORNO TAKMIČENJE

Abstract

U toku 2022. godine, u razmaku od nepuna tri meseca, građani u Srbiji dvaput su izlazili na birališta. Najpre su u januaru glasali na referendumu o promeni Ustava u delu koji se odnosi na pravosuđe, a zatim u aprilu birali predsednika Republike, poslanike u Narodnoj skupštini i odbornike u Skupštini Grada Beograda i nekolicini opština i gradova. Oba politička događaja odigrala su se pod uticajem tri povezana politička procesa: 1) pregovora o izbornim uslovima, bojkota izbora 2020. i konstituisanja politički unisonog i nereprezentativnog dvanaestog saziva Narodne skupštine koji je usvojio Akt o promeni Ustava; 2) različitih viđenja organizacije pravosudne vlasti i njenog odnosa sa zakonodavnom i izvršnom vlašću koji su sučeljavani u višegodišnjoj debati o reformi pravosuđa u Srbiji; 3) protestima građana, ekoloških nevladinih organizacija i stranaka opozicije protiv eksploatacije litijuma koji su kulminirali u trenutku usvajanja novog Zakona o referendumu i narodnoj inicijativi. Sinergijski efekti ovih procesa formirali su u delu javnosti stav da je referendum o promeni Ustava suštinski plebiscit o politici vlasti, svojevrsna generalna proba koja bi mogla nagovestiti, ako ne i odrediti rezultate predstojećih izbora. Analiza i komparacija podataka o izlaznosti i rezultatima januarskog referenduma i aprilskih izbora ima za cilj da utvrdi da li su takva očekivanja bila previsoka i da li je ponašanje birača na referendumu moglo biti prediktor rezultata izbora.