„DVOJNIK DRŽAVE” U KULTURNOJ POLITICI SRBIJE (1971-2021)

Abstract

Predmet rada je model „Dvojnik državeˮ koji je u kulturnoj politici Srbije razvijala disidentska intelektualna elita izražavajući neslaganje sa vladajućim političkim i kulturnim tokovima. Cilj rada je da se utvrdi korelacija između ovog nezvaničnog modela i zvaničnih modela kulturnih politika. Istraživanje obuhvata analizu paradržavnog modela „samoupravljanja u kulturi” Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ) i državnog modela „blokirane tranzicije” sa varijacijama u periodu Savezne Republike Jugoslavije (SRJ) i Republike Srbije (RS). Za potrebe teorijskog istraživanja primenjen je metod istorijsko-koparativne analize modela odlučivanja o kulturi u periodu 1971-2021. Period od 50 godina je posmatran kroz četiri vremenske tačke preseka koje predstavljaju prelomne trenutke daljeg razvoja kulturnih politika u Srbiji: sedamdesete (Kongres kulturne akcije 1971. i uvođenje samoupravljanja u kulturi 1974) i devedesete godine 20. veka (Osnivanje fondova za finansiranje kulture i ukidanje samoupravljanja u kulturi 1990), desete (donošenje Zakona o kulturi 2009. i izbori 2012) i dvadesete godine 21.veka (ponovno otvaranje muzeja i donošenje prvog strateškog dokumenta o prioritetima razvoja kulture Vlade RS (2021). Empirijski podaci koji se odnose na period 2012-2021. prikupljeni sa zvaničnih internet prezentacija Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije, Službenog glasnika Republike Srbije, Fondacije 2022. Novi sad Evropska prestonica kulture, Portala za kulturu jugoistočne Evrope “SEE cult”, nevladine organizacije Balkanska istraživačka mreža „BIRN Srbija” i online izdanja medija (BBC news – na srpskom, Blic, VREME, Danas, Dnevnik, Peščanik, Politika, Slobodna Evropa, Nova S, Novi plamen BiH, Novosti), kontekstualizovani su primenom metode medijske arheologije. Rezultati istraživanja su pokazali da uprkos teorijskim razlikama između modela kulturnih politika, u praksi odlučujuću ulogu na donošenje strateških odluka o kulturnom razvoju ima simbioza birokratije u javnoj administraciji i mreže političkih partija, civilnih organizacija, medija i intelektualne, kulturne i umetničke elite koja deluje u okviru „disidentskog potkulturnog modela”. Tako je u oblasti kulture stvoren treći model koji smo nazvali „dvojnik države”. Budući da sputava i ograničava umesto da podstiče kulturni razvoj, ne može se nazvati istinskom kulturnom politikom već pseudokulturnom politikom koja je prema pravcu delovanja restriktivna, a ne podsticajna, što je samo korak od antikulturne politike.