Polskie ugrupowania polityczne wobec postaw młodzieży Królestwa Kongresowego w okresie rewolucji 1905 r., strajku szkolnego i bojkotu szkół rosyjskich

Abstract

W artykule została podjęta próba odpowiedzi na pytania o miejsce, jakie postawy i aktywność dorastającego w Królestwie Polskim pokolenia zajmowały w refleksji i działaniach polskich elit politycznych, skupionych w ugrupowaniach i środowiskach, funkcjonujących na ziemiach polskich w pierwszych kilkunastu latach XX stulecia – w okresie wyznaczonym w Kongresówce przez wybuch rewolucji 1905 r. i strajku szkolnego oraz wygaśnięcie programowego bojkotu szkoły rosyjskiej. W tekście Czytelnik znajdzie odpowiedzi na dwa zasadnicze pytania: jak partie polityczne odnosiły się do postaw i publicznej aktywności tego młodego pokolenia, oceniały jego dojrzałość polityczną, a także wartość i skuteczność działań podejmowanych przez młodzież? Jakie miejsce dla przedstawicieli młodej generacji przewidywali politycy we własnych stronnictwach i jaką rolę im przeznaczali? Przedmiotem powyższych analiz stały się wystąpienia publiczne i prasa najważniejszych spośród ówczesnych polskich ugrupowań politycznych: Narodowej Demokracji, Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL) oraz środowisk konserwatywnych. Na podstawie badań wypada stwierdzić, iż konserwatyści potępiali „niedojrzałych” przedstawicieli młodego pokolenia Królestwa Polskiego, uczestniczących w strajku i bojkocie szkoły rosyjskiej, pozostając przeciwnikami idei rewolucji. Narodowcy widzieli w strajku przejaw „nierozumnego” buntu wobec „realistycznej” polityki. Socjaliści i radykalni ludowcy pozytywnie oceniali zaktywizowanie się polityczne młodej generacji. Charakterystyczna, odmienna w stosunku do innych ugrupowań na lewicy, była natomiast dogmatyczna postawa SDKPiL. Partia ta popierała zaangażowanie młodzieży w walce „na ulicach” o zwycięstwo rewolucji, natomiast strajk szkolny traktowała jako godny uwagi, gdy wzmagał „rewolucyjne wrzenie” i wtedy, gdy młodzież podnosiła hasła socjalne. Socjaldemokracja przeciwstawiała się natomiast późniejszemu bojkotowi, podejmowanemu w imię haseł narodowych i oświatowych, gdy opadła fala rewolucyjnych wystąpień – mogącemu sprzyjać sympatiom młodych, kierowanym ku innym polskim ugrupowaniom politycznym.