Türkiye - İran Sınır Meseleleri: 1913-1939

Abstract

20. yuzyilda Iran-Turkiye iliskilerinin temelindeki karsilikli rekabet ve guvensizlik iki devletin tarihi birikimi ile ozetlenemeyecek kadar girift bir hal almistir. I. Dunya Savasi sonrasi sinirlar uzerinden tehdit olusturmak bolgesel politikanin bir araci haline gelmistir. Osmanli Devleti’nin cokusu ile Iran-Turkiye sinirlarinda guvensizlik atmosferi belirginlesmistir. Bu calisma, bolge disi aktorlerin mudahalelerinin Turkiye-Iran iliskilerini ve taraflar arasinda sinir guvenligini etkiledigi iddiasindadir. Osmanli Devleti’nin zayiflamasiyla, Ingiltere ve Rusya, Iran ve Osmanli Devleti arasindaki sinir meselelerine Istanbul Protokolu ile dahil olmustur. Benzer mudahaleler, I. Dunya Savasi sirasinda ve sonrasinda Musul Meselesi, Şeyh Sait Isyani gibi sorunlarda da gorulmustur. IranTurkiye sinir bolgelerinde yasayan farkli gruplar bu rekabet ve degisim surecinde silah ve yardim bulmakta zorluk yasamamis, bu durum bolgesel guvensizligin surekliligine sebep olmustur. 1930’lu yillarda dunyadaki sartlar gorunurde IranTurkiye iliskilerinin nispeten yoluna girmesini saglamissa da Iran-Turkiye arasinda yasanan sinir problemleri uluslararasi gerilimlerin tirmandigi donemlerde on plana cikmistir. Bu calismanin amaci, 20. yuzyilda bolgesel guvenlige etki eden ve bu yuzyilin sonlarinda Turkiye sinirlarini saran terorizm tehdidinin alt yapisini ortaya koymak ve Turkiye’nin komsulariyla yasadigi sinir sorunlarinin uluslararasi bir politika araci olarak bu surecteki gelisimini aciklamaktir.