Osmanlı Kudüs’ündeki Kütüphaneler

Abstract

Kudus, tarihin cok eski zamanlarindan beri onemli sehirlerden biri kabul edilmistir. Bu onem onun titizlikle yonetilmesine neden olmus, ayrica degerli yapi ve kurumlarla da zenginlestirilmesine yol acmistir. Bu zenginlestirme ve her bakimdan imar faaliyeti toplumsal ihtiyaclar cercevesinde sekillenmis ve yayginlasmistir. Osmanlilardan once Kudus’te hukum suren Eyyubiler, Memlukler ve digerleri sehri hem fiziki hem de fikri acilardan imar etmeye gayret etmislerdir. Osmanlilar da bu gelenegi surdurerek sehri her bakimdan imar etmis, desteklerini sunmus ve idaresine ozen gostermislerdir; su yollarini tamir ettirmis, fakir halki besleyecek kurumlari kurmus, egitim teskilatini guclendirmis ve medrese ile diger tesisleri yaptirmislardir. Bu kulturel kurumlardan birini de kutuphaneler olusturur. Osmanlilarin yonetimleri boyunca Kudus’te hem Muslim hem de gayrimuslim topluluklarin icinde pek cok kutuphane kurulmustur. Osmanlilarin 16. yuzyildan itibaren medrese ve cevresinde kurmaya ozen gosterdigi kutuphaneler 19. yuzyildan itibaren kurumsal bir donusume ugramis, gayrimuslimlerse kendi cemiyetleri icinde kutuphane kurumlarini kurup idare ettirmislerdir. Osmanli doneminde kurulmus ozel kutuphanelerin bazilari bugun Israil Milli Kutuphanesi koleksiyonunda bulunmaktadir. Bu calismada Kudus sehrinin kulturune dair bilgiler ele alinmis, kutuphane ile ilgili konulara dikkat cekilmis ve Kudus kutuphanelerine iliskin yeni bir siniflama yapilmaya calisilmistir.