Araştırma Değerlendirme ve Teşvik Sistemlerinin Akademisyenlerin Rant Kollama Davranışları Üzerindeki Etkileri: Bir Keşfedici Örnek Olay Araştırması

Abstract

Araştırma değerlendirme ve teşvik sistemleri bilimsel araştırmaların kalitesini ölçmeyi amaçlar. Çünkü kaliteli araştırma çıktıları sadece insanların refahını değil, ülkelerin sosyo-ekonomik kalkınmasını ve rekabet edebilirliğini de artırır. Son yıllarda araştırmalar, kalite neredeyse tamamen göz ardı edilerek sadece nicel ölçütlere göre değerlendirilmekte ve araştırmacılar yayın sayısı, atıf sayısı gibi sayılar dikkate alınarak ödüllendirilmektedir. Ancak, sadece sayılara dayalı performans değerlendirme sistemleri zamanla araştırmacıları rant kollamaya teşvik etmektedir. Bu keşfedici örnek olay araştırmasında (exploratory case study), Türkiye’deki akademik yükselme ve teşvik sistemlerinin akademisyenlerin rant kollama davranışları üzerindeki etkileri incelenmektedir. Bu amaçla, Web of Science’ta (WoS) dizinlenen çok düşük etki faktörlü bir dergide, 2015 yılında yayımlanan Türkiye adresli makale yazarlarının akademik unvanlarındaki değişimler ile bu yazarların TÜBİTAK Uluslararası Bilimsel Yayınları Teşvik (UBYT) Programından yararlanıp yararlanmadıkları analiz edilmiştir. Bulgular, yazarların önemli bir kısmının niceliğe dayalı akademik yükselme ve teşvik sistemlerinin eksikliklerinden yararlanarak rant kolladıklarını, çeşitli etik sorunlar nedeniyle daha sonra WoS’tan çıkartılan bu dergide yayımladıkları sadece bir makaleyle bazı yazarların akademik unvanlar elde ettiklerini ve UBYT programından yararlanmak için dergide çok yüksek oranlarda tek ve iki yazarlı makale yayımladıklarını, ama dergi WoS’tan çıkartıldıktan sonra bu dergide yayın yapmaya hızla son verdiklerini göstermektedir. Akademisyenlerde rant kollama davranışlarını tetikleyen mevcut araştırma değerlendirme ve teşvik sistemlerinin yerine araştırmaların kalitesini öne çıkaran yeni araştırma değerlendirme sistemleri geliştirilmelidir.