Kaaba versus Ringtheater – kościół świętego Krzyża – warszawski pogrom Żydów. Dwa światy i trzy tragedie w Modlitwie (1882) Cypriana Norwida

Abstract

Przedmiotem artykułu jest Modlitwa, prozatorski drobiazg w późnej twórczości Cypriana Norwida. Jedna fraza z tekstu: „pod wrażeniem Teatru wiedeńskiego” pozwala w islamsko-‑arabskim kostiumie dostrzec odniesienie fabuły oraz innych składników utworu do trzech tragicznych zdarzeń rzeczywistych, bezpośrednio poprzedzających czas jego powstania (w styczniu 1882 r.). Wydarzeniami tymi są (w kolejności chronologicznej): pożar wiedeń-skiego Ringtheater w dniu 8 grudnia 1881 r. oraz dwie tragedie warszawskie – panika w kościele Świętego Krzyża podczas mszy świętej bożonarodzeniowej 25 grudnia i częściowo związany z nią trzydniowy pogrom ludności żydowskiej 25-27 grudnia tegoż roku. Odsłonięcie sugerowanych przez Norwida kontekstów pozwala odczytywać Modlitwę jako przypowieść, która przez krytykę zeświecczenia ludzi współczesnych wskazuje im drogę ku Bogu i pełni modlitwy.