Di Devokên Kurdîya Kurmancî de Zayenda Rewşên Morfolojîk (Mînakên Devokên Bakur, Başûrê Rojhilat û Başûrê Rojavayê)

Abstract

Kurmanci Kurtcesi gramatik cinsiyete sahip bir dildir. Isimlerin cinsiyeti yalin halde ve isimler yalniz basina kullanildiginda anlasilmaz. Isimlerin cinsiyetinin anlasilabilmesi icin, isimlerin ya egik durumda ya da seslenme durumunda kullanilmasi gerekir. Yine, izafe yapisi icerisinde izafe partikeli isimlerin cinsiyetini gosterir. Kurmanci Kurtcesi bir cok agiza sahiptir ve cinsiyet eklerinin kullanimi bazi agizlarda ortadan kalkmakla birlikte bazi agizlarda ise form degistirmektedir. Bu calismada Kurmanci Kurtcesinin uc agzinin hal eklerindeki cinsiyet kullanimi ayrintili bir sekilde analiz edilmistir. Secilen bu agizlar; guney dogu, kuzey ve guney bati agizlaridir. Guney dogu agzi icin Şirnak ili Beytussebab ilcesinin bir koyu; guney bati agzi icin Adiyaman merkez ilcesi ve kuzey agzi icin ise Mus merkez ilcesinin bir koyu secilmistir. Bu agizlarin analizi icin bu makalenin yazari tarafindan bir olcum araci gelistirilmistir. Bahsi gecen olcum araci elli bes sorudan olusmaktadir. Bu sorular konusmacilara Turkce sorulup cevaplari Kurtce alinmistir. Kurtce hizli bir degisim (ya da asimilasyon) icinde oldugundan dolayi, bir bolgenin konusurlari yaslari ve cinsiyetleri baglaminda ayni form icin farkli kaliplar kullanabilmektedirler. Bundan dolayi, konusucular yas; yasli, orta-yasli, genc ve cinsiyet; kadin ve erkek olacak sekilde bir ayrima tabi tutulmuslardir. Bu calismada elde edilenler su sekilde ozetlenebilir; her ne kadar guney dogu ve guney bati agizlarinda hemen hemen standart Kurmanci ile ayni kullanim var olsa da, kuzey agzinda belirsiz cekimlerde ve isaret cekimlerinde cinsiyete karsi hassasiyetin tamamen ortadan kalktigi gorulmustur. Yine, belirli isimlerin spesifik olmayan cekimleri Turkcenin etkisinden dolayi normalde cinsiyet ekleri almasi gerekirken bu ekleri almamistir. Son olarak su soylenebilir; tum agizlarda genc konusmacilar yasli konusmacilara nispeten gramatik cinsiyet uyumuna karsi daha az hassasiyet gostermislerdir.