Badania techniki i technologii malarskiej cudami słynącej Piety z Czarnego Potoku (1649 r.)

Abstract

W ramach trzeciego naboru wniosków MOLAB/FIXLAB PL w 2019 r. zrealizowano program badań obrazu tablicowego z cudami słynącym wizerunkiem Matki Boskiej Bolesnej, tzw. Piety z Czarnego Potoku (1649 r.), której autorstwo przypisuje się antwerpskiemu malarzowi wykształconemu w Rzymie – Mateuszowi Ingermanowi, osiadłemu w Małopolsce w XVII w. Obraz został z obu stron sfotografowany w światłach analitycznych (VIS, Na, UV, IR), a następnie poddany skanowaniu metodą makrofluorescencji rentgenowskiej (MA–XRF), dzięki czemu uzyskano czytelne mapy rozkładu pierwiastków na jego powierzchni i wstępną ocenę użytych przez artystę pigmentów oraz zasięg późniejszych przekształceń. Na odwrociu, pod widniejącym napisem czernią, odnaleziono jego pierwotną wersję o zbieżnej treści, z dodatkowo widocznymi dwiema kolejnymi literami nazwiska dawnego proboszcza kościoła w Czarnym Potoku. Z kluczowych miejsc malowidła pobrano i przygotowano przekroje boczne, które poddano energodyspersyjnej analizie rentgenowskiej na skaningowym mikroskopie elektronowym z analizatorem EDS (SEM-EDS), co pozwoliło na szczegółowe rozpoznanie stratygrafii poszczególnych partii obiektu i ich składu. Stwierdzono występowanie na obrazie ciekawej imprimitury oraz użycie w warstwach malarskich: kredy, gipsu, bieli ołowiowej, minii, vermillionu, ochry, aurypigmentu/realgaru, glejty ołowiowej, azurytu, smalty, ultramaryny, czerni kostnej, roślinnej, umbry oraz laserunków organicznych, w tym kraplaku. W trakcie badań potwierdzono autentyczność wyjątkowej aureoli wokół głowy Matki Bożej. Badania uzupełniono analizą spoiwmetodą spektroskopii adsorpcyjnej w podczerwieni (FTIR). Ustalono, że tablica pokryta jest zaprawą kredowo-klejową, a malowidło wykonano w technice białkowo-żywicznej.