MÜSNEDÜ’N İLEYH VE MÜSNED BAĞLAMINDA LAFZÎ MUTÂBAKAT VE UDÛL

Abstract

Lafızlar ister umde görevi üstlensinler ister kayd (tekmile) olarak kullanılsınlar Arapça bir cümlede karışıklığı engellemek gayesiyle cümle öğelerinin bir kısmının bir kısım öğelerle müzekkerlik-müenneslik, marifelik-nekrelik, sayı ve i‘rab bakımından bazen tam bazen kısmî bir uyumu bulunmaktadır. Bu uyum okuyucu veya dinleyicinin hataya düşmesini engellemek, kelamın daha rahat anlamışını sağlamak açısından son derece önemlidir. Ne var ki bu uyum bazen kelimenin kendisinden kaynaklanan bir sebeple bazen de kullanımın değişmesine bağlı olarak ortadan kalkabilmektedir. Bu çalışma bir karine türü olan lafzi mutâbakatı bütün yönleriyle ele almayı, müsnedü’n ileyh (özne) ve müsned (yüklem) olarak isimlendirilen cümlenin temel unsurlarının birbirleriyle olan uyum ilişkisini, bu uyum ilişkisinin hangi hususlarda gerçekleştiğini ve udûl kavramı ile ifade edilen mutâbakatın hangi durumlarda ortadan kalktığı konusunu ele almaktadır. Zikri geçen hususlar gramer ve belâgat ilmi açısından ele alınarak bir sonuca varılmıştır.