Rzut oka na dzieje archiwów w Polsce w latach 1944–1989

Abstract

Bezpośrednio po wojnie starano się w Polsce odtworzyć sieć archiwów, która bazowała na wzorach sprzed 1939 r. i jednocześnie uwzględniała dokonane w 1945 r. zmiany terytorialne. Wiele wysiłku w tę odbudowę włożyli wówczas dawni, wykształceni jeszcze przed wojną archiwiści z archiwów państwowych, samorządowych i prywatnych oraz ludzie nowi, którzy podjęli pracę w placówkach archiwalnych już po 1945 r. Sytuacja uległa radykalnej zmianie w okresie stalinizmu, szczególnie po wydaniu w 1951 r. Dekretu o archiwach państwowych, który zdecydowanie zerwał z modelem przedwojennym. Wprowadził on m.in. centralizację państwowej sieci archiwalnej i zapewnił archiwom państwowym kontrolę nad zasobem przechowywanym w innych placówkach publiczno-prawnych. Zmiany polityczne i społeczne w Polsce doprowadziły do uchwalenia 14 lipca 1983 r. nowej Ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach. Wprowadziła ona m.in. pojęcie narodowego zasobu archiwalnego, uregulowała sprawę zarządzania tym zasobem oraz umocniła centralizację nadzoru nad nim. W prawie tym generalnie utrzymano wcześniej obowiązujące postanowienia dotyczące organizacji sieci archiwalnej i form działalności archiwów.