Gordon Childe Arkeolojisinde Dinin Problematik Rolü

Abstract

Bu çalışma, arkeoloji tarihinin en önemli teorisyenlerinden biri olan Gordon Childe’ın düşüncesinde dinin yerini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Childe’ın tercih edilmesinin sebebi, onun hem büyük ölçüde arkeolojinin dine yaklaşımını yansıtması hem de düşüncesini güçlendirmek için Marksist terminolojiyi kullanmasıdır. Maddi kültür üzerinden geçmişi açığa çıkarmayı hedefleyen arkeolojinin dine karşı kayıtsız tavrının zaman zaman olumsuz bir imgeye dönüştüğünü söylemek mümkündür. Tarihöncesi olarak adlandırılan dönemde dinden söz edilemeyeceğini, batıl inançların bahse konu olabileceğini öne süren bu anlayış, Sümerler’den itibaren ise inancın evrim geçirerek kurumsal bir yapıya büründüğünü ve böylece dünya dinlerinin ortaya çıktığını iddia etmektedir. Childe’a göre Sümer öncesi inançlar silik bir görünüm arz ederken, yazı ile beraber tanrı baş kapitaliste ve tapınak ise bankaya dönüşmüştür. Din kavramı yerine batıl inanç kavramını tercih eden Childe’a göre din, egemen güçlerin boş umutlarla insanları oyalayan bir aygıtıdır. Childe’ın eserlerinin niteliği ve etkisi göz önünde bulundurulduğunda onun din algısının dünya tarihi yazımı gibi birçok alanı etkilediği rahatlıkla ifade edilebilir.