Hayvan sembolizminin Türk halk müziğine yansımaları: Baykuş örneği

Abstract

Yüzyıllar boyu doğa ile iç içe yaşayan toplumlar, gerek yaşam biçimlerini oluşturan kültürel yapıları gerekse de dinî inançları etrafında bitki ve hayvanlara birtakım anlamlar yüklemişlerdir. Halkın sözlü kültürünün en önemli ögelerinden biri olan türkülerde de hayvan ve bitki sembolleri oldukça yaygın kullanılmıştır. Bu sembollerden biri olan “baykuş”, ölümü ve uğursuzluğu çağrıştırması bakımından binlerce yıl öncesinden günümüze kolektif bilinç aracılığıyla taşınan bir bilgi, algı ve tecrübe aktarımının sonucu olarak literatürdeki yerini almıştır. Bu çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi modeli ile desenlenmiştir. Baykuş sembolünün geçtiği, TRT Türk halk müziği repertuvar arşivine kayıtlı 25, kayıtlı olmayan 9, toplamda 34 türkü; yöresi ve bestecisi, makam dizisi, ses genişliği, ölçüsü ve sözlerindeki tema bakımından incelenmiştir. Teması aşk, sevda ve sitem olan bu türkülerin makam dizisi çoğunlukla Hüseyni’dir. Ses genişlikleri en az 4, en fazla 11 olan türkülerin ölçü sayısı 9 farklı şekilde görülmüş, en yaygın 4/4’lük ölçünün kullanıldığı belirlenmiştir.