Różewiczowski „zwrot ku rzeczom”?

Abstract

Artykuł porusza problem ontologicznego statusu rzeczy w poemacie Áladerrida Tadeusza Różewicza (tom: Kup kota w worku). Na przykładzie motywu starych butów poety autorka bada rolę przedmiotów codziennego użytku w konstruowaniu społeczno-kulturowej tożsamości człowieka. Stawia przy tym tezę o ich sprawczości w rozumieniu koncepcji Alfreda Gella, Brunona Latoura czy Bjørnara Olsena, którzy postulują dowartościowanie materii jako równoprawnej z ludzkim sprawcą formy istnienia. W myśl ich filozofii przedmiotów nie sposób uznawać jedynie za bierne narzędzia i świadków działań ludzkiego podmiotu, stanowią one bowiem aktywnych współuczestników i współtwórców naszego życia, wywołujących w nim rzeczywiste skutki. Skłania to autorkę artykułu do pytań o możliwość odczytania Różewiczowskich realiów w perspektywie „zwrotu ku rzeczom”, z uwzględnieniem wykraczających poza antropocentryczny horyzont kodów – epistemologicznych, ontologicznych i etycznych. Sprzyja temu zwłaszcza inspirowanie się poety malarstwem Vincenta van Gogha, którego obrazowane po wielokroć buty miały, według krytyków, wyraźnie mediacyjny charakter, stając się dla artysty sposobem „przemierzania świata” i jego rozumienia.