Acı Düşüşün Uzun Güzü: Eylül-Aralık 2021 Döneminde Türkiye Ekonomisini Sarsan Olayların Bir Muhasebesi

Abstract

Türkiye ekonomisinin Eylül-Aralık 2021 döneminde karşı karşıya kaldığı, gidişatı yurtiçinde olduğu kadar yurtdışında da dikkatle takip edilen problemler esasen siyasal iktisadın hemen her veçhesi açısından son derece geniş kapsamlı içerimleri olan bir kur krizi anlamına geliyordu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Eylül’de yüzde 19 olan politika faizini, müteakip aylarda indirim açıklayarak Aralık itibarıyla yüzde 14’e kadar düşürürken, Türk Lirası (TL) emsali görülmedik derecede sert bir değer kaybı –hatta çöküş mü demeli buna?– yaşadı. 1 ABD Doları (USD) Eylül başında 8,30TL iken, Ekim başında 9,55TL, Kasım başında ise 13,36TL oldu; TL’nin sonraki ay boyunca da günden güne değer kaybetmesiyle, 20 Aralık itibarıyla kur 17,50TL’yi gördü. Üstelik bu değer kaybının bir noktadan sonra yavaşlayacağına dair görünürde en ufak bir işaret bile yoktu hâlâ.1 Hükümet TL’deki düşüşü durdurmak için 1-17 Aralık döneminde TCMB rezervlerinin toplamda 6 milyar USD kadar bir kısmını sattı ama nafile. 20 Aralık’ta yapılan kabine toplantısının ardından Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat (KKM) planının duyurulmasıyla beraber, dolar/TL paritesi sert bir düşüşle 13,05’e kadar geriledi ve ertesi gün itibarıyla da 13,50 civarına yerleşti. KKM planının amacı, TL’yi daha cazip hale getirerek döviz talebini azaltmaktı. Buna göre 3, 6 veya 12 aylık vadelerle TL mevduat hesabı açtıranlara, vade sonunda kur değişimi faiz oranı üstünde kaldığı takdirde, aradaki farkı telafi etme garantisi veriliyordu. Dolar kurundaki sert düşüşü sadece KKM planına bağlamak bir varsayım olmanın pek ötesine geçebilmiş değil. Bununla beraber, o gün TCMB’nin ve kamu bankalarının toplam 7 milyar USD kadarlık bir satış yapmış olması, durumu açıklama girişimleri arasında en makulü olarak öne çıkıyor. Ayrıca Ocak 2022 ortaları itibarıyla bazı Körfez ülkeleriyle ve daha başka ülkelerle toplam 30 milyar USD