Bando Yarbay Halit Recep Arman’ın Afganistan’da modernleşme bağlamında askeri müzik ve bando çalışmaları

Abstract

Aydinlanma Cagi ve Fransiz Ihtilali ile baslayan milliyetcilik ve modernizm dusuncesi, Turkiye ve Afganistan gibi geleneksel bir toplumdan modern bir topluma gecis yapan ulusdevletleri etkiledi. Afganistan’da Kral Amanullah Han (1862-1960) doneminde (1919-1929) yapilan reform hareketleri ve Turk-Afgan dostluk iliskileri sonucu cesitli alanlarda uzmanlar Afganistan’a gonderildi. Bu ikili iliskiler cercevesinde devam eden Afgan ordusunun modernlesmesi kapsaminda gonderilen askeri heyetin icerisinde askeri muzik alaninda da egitici personel bulunmaktaydi. Askeri bando sefi, muzik ogretmeni ve besteci Halit Recep (Onut) Arman (1902-1981), 1933-37 ve 1938-42 yillari arasinda iki kez Afganistan’a askeri muzik ve bando calismalari icin gorevli olarak gonderildi. Afganistan’da bulundugu yillarda mizika ve fanfar takimlari teskil etmis, bando personeline muzik teorisi, nota okuma ve enstruman dersleri verdi. Numune Mizikasi adli kraliyet bandosunu kurdu, Mizika Mektebi acti ve alaylarda fanfar takimlari teskil etti, muzik kurslari acti ve kraliyet bandosu sefligini yapti. Egitim-ogretim, bando ve fanfar takimlari toren durus ve gecisi gibi hususlarda enstrumanlar icin metotlar yazdi. Bando calgilari icin Farsca yazilan metotlarda, calgilar icin perde ve aralik calismalari, kucuk morsolar, egzersizler, toren vaziyetleri ve Arman’in yirmiden fazla bestesi bulunmaktadir. Besiktas Deniz Muzesi ve Arsivi’nde elde edilen Farsca belgeler isiginda, once belgelerin transkripsiyonlari yapilarak ulus-devlet ve modernlesme temeline dayali olarak konu incelendi. Bu inceleme sonucunda simdiye kadar literaturde mevcut olmayan ve bilinmeyen Halit Recep Arman’in 12 adet bestesi ve 12 adet morso denilen kucuk muzik eseri tespit edildi. Tarihsel muzikoloji alaninda yazilan bu makalede, Arman’in yeni bestelerinin yani sira modernlesme ile degisen Afgan askeri muzik kurumlari, fanfar ve bando topluluklari alaninda da yapilmis olan calismalar incelenmektedi.