Avanos (Nevşehir, Orta Anadolu) Yöresindeki Geç Kretase Yaşlı Alkalen Plütonik ve Subvolkanik Kayaçların Jeokimyası, Mineral Kimyası ve Kristallenme Koşulları

Abstract

Avanos’un (Nevşehir) kuzeybatısında yüzeyleyen Karahıdır plütonik ve subvolkanik kayaçları, Orta Anadolu Granitoyidleri içerisinde yer alır. İri feldispat kristalleri ile porfirik doku sunan subvolkanik kayaçlar orta-kaba taneli plütonik kayaçları keserek bölgeye yerleşmiştir. Benzer mineral içeriğine sahip olan bu kayaçlar ortoklaz, plajiyoklaz, kuvars, amfibol ve biyotit mineralleri içerir. Mineral kimyası sonuçlarına göre plajiyoklazlar andezin-albit-anortoklaz (Ab57-98), biyotitler Fe’li biyotit (annit-siderofillit) ve amfibol ise Mg-Fe’li hornblent (hastingsit-edenit) bileşimindedir. Hornblent ve biyotit bileşimleri subalkalen–alkalen magma karakterini yansıtır. Minerallerin jeotermobarometrik sonuçları, Karahıdır plütonu ve subvolkanik kayaçların 0.41-1.91 kbar basınç (P) ve 692-804°C sıcaklık (T) koşullarında kristalleştiğini göstermiştir. Jeokimyasal olarak, Karahıdır plütonu kuvars siyenit, Karahıdır subvolkaniti ise dasit porfir andezit porfir ve trakiandezit porfir bileşimindedir. Yüksek toplam alkali (K2O+Na2O) içeriği, Fe-indeksi, büyük iyon yarıçaplı (BİYE: Rb, Sr, Ba, K) ve nadir toprak element (NTE) içerikleri ve düşük Co, Ni, Sc bolluğu, düşük CaO/Al2O3 oranı ve düşük Mg# değerleri ile karakteristiktir. Kayaçlar şoşonitik, alkali-kalsik ila alkalen, metaluminyum ila peraluminyum arasında bileşimleri sergiler. Kondrite normalize edilmiş NTE diyagramında, örnekler hafif nadir toprak elementlerce (HNTE) zenginleşmiş (La/Ybn=16.33–29.80) bir desen ve negatif-Eu [(Eu/Eu*)n=0,39–0,66] anomalisi sunar. Kayaçlar, ilksel mantoya göre bazı BİYE (Rb, K ve Th gibi) ve NTE zenginleşirken yüksek çekim alanlı elementlerce (YÇAE; Nb, Zr ve Ti gibi) fakirleşmiştir. Karahıdır plütonik ve subvolkanik kayaçları yitim bileşeni taşıyan çarpışma sonrası gelişmiş alüminyumlu A-tipi granit özelliklerini gösterir. Plütonik ve subvolkanik kayaçlar önemli kıta kabuğu bileşeni içeren litosferik ve astenosferik mantodan türemiştir.