Hadîkatü’s-Süedâ Tesirinde Bir Maktel-i Hüseyin: Tuhfetü’ş-Şühedâ

Abstract

Kerbelâ hadisesi, Islam tarihinin en acikli olaylari arasinda yer almaktadir. Hz. Huseyin’in Kerbelâ’da 10 Muharrem 61’de Yezid ordusu tarafindan eziyet cektirilerek sehit edilisi, Islam dininin mensuplarinin hafizasinda yer etmis; bu elim olay, vuku buldugu andan itibaren yuzyillar boyunca huzunle anilmis, anlatilmistir. Kerbelâ hadisesi uzerinde Musluman toplumlarin edebiyatlarinca uretilen eserler zamanla musahhaslasarak bir maktel-i Huseyin edebi turunu dogurmustur. Bir edebi tur olarak maktel-i Huseyin, Hz. Huseyin ve yakinlarinin Kerbelâ’da sehit edilmesini konu edinen eselerlerin genel adidir. Turk edebiyatinda maktel-i Huseyin turunde yazilmis en onemli eser, Ravzatu’s-Şuhedâ’nin tesiriyle 16. yuzyilin ortalarinda kaleme alinmis olan Fuzuli’nin Hadikatu's-Suedâ adli eseridir. Turk edebiyatinda Hadikatu's-Suedâ'nin tesiri buyuk olmus, devrinde ve devrinden sonra bu eser esas alinarak yeni eserler telif edilmistir. Bu makalede 17. yuzyil sonlarinda Muhammed bin Haci Hasan tarafindan Hadikatu's-Suedâ'nin tesiriyle yazilmis olan Tuhfetu's-Şuhedâ adli maktel-i Huseyin metni tanitilmistir. Makalede Hadikatu's-Suedâ esas alinarak yazilan Egirdirli Şerifi Mehmed Efendi'nin Şevâhidu-s-Şuhedâ’si (16.yy) Darendeli Bekâi'nin Kitâb-i Kerbelâ'si (18.yy) kisaca tanitildiktan sonra Tuhfetu's-Şuhedâ'nin adi, muellifi, yazilis tarihi, sebeb-i telifi, nushalari ve eserin dili hakkinda bilgi verilmistir. Sonrasinda eserin Hadikatu's-Suedâ ile bâb sayisi ve muhteva ettigi konular acisindan genel bir karsilastirmasi yapilarak Tuhfetu's-Şuhedâ muellifinin yaptigi ilaveler belirtilmis; eserde dikkat ceken bazi hususlara alt baslik halinde deginilmistir. Muellifi hakkinda kaynaklarda herhangi bir bilgiye rastlanilmayan Tuhfetu's-Şuhedâ adli eser, Fuzuli'nin Turkce yazilan Hadikatu's-Suedâ adli eserinin her okuyan ve dinleyenin anlamasi amaciyla 1696 tarihinde dil ici aktarma yoluyla konusma diline cevrildigi, eser telif edilirken ayni minvalde yazilan baska eserlerden de faydalanilarak ilavelerin yapildigi mensur bir maktel-i Huseyin metnidir.