Köşk Medrese - Suli Paşa Kümbeti Mazgal Pencerelerinde Yer Alan Kabartmaların İkonografisi Hakkında

Abstract

Kayseri’de bulunan Kosk Medrese ve Kumbeti, Turk mimarlik tarihinin onemli eserleri arasinda yer almaktadir. Ozgun bir plana sahip olan Eretna Beyligine ait bu yapi, kapsamli denilebilecek arastirmalarin konusunu da teskil etmistir. Aslinda bu yapinin oncelikle Emir Alaeddin Eretna tarafindan bir hanikâh olarak yaptirildigi, bir ara da medrese islevi gordugu bilinmektedir. Kapali mekânlarinin yani sira bu yapinin avlusunda Emir Eretna’nin esi Suli Pasa icin yaptirdigi kumbet de yer almaktadir. Makalemizin konusunu da bu kumbet’in mazgal pencerelerinin ustunde bulunan kabartmalar olusturmaktadir. Bu makalede, bazi arastirmacilarin tasci ustalarina ait damgalar olarak nitelendirdikleri bu kabartmalarin aslinda uc dilimli taclarla benzerligine dikkat cekilmekte ve ikonografisi uzerinde durulmaktadir. Eski Turk inanclarinda kadinlarin ve cocuklarin koruyucusu Umay Ana ile baslayan, Islam inanci ve tasavvufu ile yogrulan uc dilimli tacin ifade ettigi anlamlar ve bu anlamlari simgeleyen uc dilimli tac seklinin eserlerdeki izleri uzerinde durulmaktadir. Turk sanatinin farkli donemlerinde cesitli malzeme, teknik ve usluplarda karsimiza cikan “uc dilimli tac” Suli Pasa Kumbeti orneginde degerlendirilmektedir. Bu arastirmada camilerde tac kapi, minber ve mihraplardaki suslemelerde de gorulen uc dilimli taclarin Turk Sanatinda agirlikli olarak mezar taslarinda yer aldigi belirtilmektedir. Uc dilimli taca sahip mezar taslarinin cinsiyet ayrimi olmamakla birlikte daha cok kadinlara ait oldugu gorulmektedir. Ve uc dilimli tacla sonlanan mezar taslarinin Allah’a teslimiyetin, inancin oldugu kadar mezar sahibinin hayat yolculugundaki son duraginin da ifadesi olabilecegi uzerinde durulmaktadir. Makalede; Islam tasavvufunda dervis kiyafetlerinin onemli sembol parcalarindan biri olan tacin aslinda, manevi saltanat tacini simgeledigi ve mutlak anlamda Hz. Muhammed’e mahsus oldugu, dervis taclarindan uc dilimli olanlarinin dunya menfaatlerinden uzaklasmayi, Allah rizasi icin gayret gostermeyi, hatta bunun icin yapilan butun fedakârliklari bile unutmayi simgeledigi hatirlatilmaktadir. Kosk Medrese’de Suli Pasa’ya ait olan Kumbetin mazgal pencerelerinin uzerindeki uc dilimli taca benzeyen seklindeki kabartmalarla da Allah ve resulune teslimiyetin yaninda ve bu ozelliginden dolayi uc dilimli tac seklindeki bu kabartmalarin bu kumbette yatan olulerin ahiretteki koruyucusunu simgeleyebilecegi belirtilmektedir.