Yeni Toplumsal Hareketlerin Yeni Aktörleri: 90’li Yıllar Türkiye’sinde Başörtülü Öğrencilerin Mücadelesi

Abstract

Bu calisma, 1990’li yillarda Turkiye’de orgutlenen en onemli aktivizmlerden biri olan “basortusu eylemleri”ni ele almaktadir. Bu eylemler, 1998 yilinda Istanbul Universitesi Beyazit Kampusu’nde gerceklestirilmistir. Basortusu ile egitimine devam edebilmek icin basortulu ogrencilerin baslattigi, erkek ogrencilerin ve disaridan kesimlerin de desteklemesi ile buyuyen eylemler, toplumsal hareketler literaturunde onemli bir yer isgal etmektedir. Toplumsal kutuplasmanin yogun olarak yasandigi 90’li yillarda, toplumda Laik ve Islamci kesimler arasinda bir bolunme yasanmistir. Bu surecte, siyasal hayatin en onemli tartismalarindan biri kamusal alanda turban tartismasidir. Islami sag siyasetin onunu kesmek amaciyla orgutlenen 28 Şubat darbesi sonrasinda bircok universitede basortusu yasagi uygulanmaya baslanmistir. Ogrenciler, 28 Şubat darbesinin hak ihlallerinden en fazla zarar goren gruplardan birini olusturmaktadir. Yasaklari uygulayan universitelerden olan Istanbul Universitesi’nde kurulan ikna odalarinda, psikolojik baski yontemleri ile ogrenciler baslarini acmaya zorlanmislardir. Ikna odalari ile ogrencilere uygulanan baski sonucunda, yasaklara karsi cikan ogrenciler durumu protesto etmeye karar vermislerdir. Ogrencilerin protestosu calismada, yeni toplumsal hareketler paradigmasi icinde degerlendirilmektedir. Farkli kimliklere sahip bireylerin kimliklerinin ifadesine dayanan toplumsal hareketler, bu yeni paradigma icerisinde yer alir. Basortulu ogrenciler, ogrenci kimligi ve dini temelli Islami kimligi birlikte temsil eden bir kesim olarak kimliklerinden odun vermeden egitimlerine devam etmek istemektedirler. Bu baglamda, ogrencilerin protesto eylemlerinde kimlik vurgusu onem kazanmaktadir. Bir diger acidan, yeni hareketler eylemlerde genellikle siddet icermeyen formlari kullanirlar. Basortusu eylemleri, oturma eylemi seklinde baslamis ve surdurulmus; son olarak daha fazla insani icine katmak amaciyla insan zinciri eylemine donusmustur. Sivil itaatsizligin formlari olarak oturma ve zincir eylemleri, ogrencilerin hak talebinin siddeti dislayarak mesruiyet kazanmasina neden olmaktadir. Calismada, yeni siyasal aktorler olarak basortulu ogrencilerin protestosu toplumsal hareketler literaturunden hareketle degerlendirilmektedir.