Warmia i Mazury jako palimpsest, czyli o oswajaniu poniemieckiej przestrzeni po drugiej wojnie światowej

Abstract

Palimpsest to przenośnia adekwatna zarówno do przestrzeni, tj. Warmii i Mazur, jak i do okresu – po drugiej wojnie światowej. Wtedy nastąpiło ponowne „zapisywanie” tego terytorium nowymi znakami, symbolami, nazwami, nową architekturą, pozbawioną elementów pruskich, nowymi tradycjami odwołującymi się wyłącznie do polskich fragmentów historii. Po ucieczce, a następnie wysiedleniu Niemców, nowi osadnicy próbowali oswoić obce im kulturowo przestrzenie: zajmowali ewangelickie świątynie, przeznaczając je na miejsca kultu katolickiego, burzyli niemieckie pomniki, zmieniali drogowskazy z niemieckimi nazwami, szykanowali mówiących po niemiecku Warmiaków i Mazurów. W artykule zostanie poruszona kwestia zniszczeń wojennych, rządowych nakazów likwidacji pozostałości niemieckich, sporów o układ architektoniczny miast, adaptowania zabytków na budynki dostosowane do potrzeb społecznych, oswajania zabytków kościelnych, zagospodarowywania poniemieckich pałaców i dworów.