Ciało i świętość. Przypadek XIX-wiecznych świętych starców rosyjskich

Abstract

The body and the sanctity. The case of the 19th-century Russian holy startsy The article considers references to the body appearing in selected texts concerning 19thcentury Russian holy startsy. Three conditions of a holy man’s body are discussed: living, immediately after death and as relics. The body plays an important role in creating the image of holiness of startsy during their lifetime. In the chapter The Breath of Corruption in Fyodor Dostoyevsky’s Brothers Karamazov, the sacred status of starets Zosima’s dead body is cancelled by the crowd’s interpretation of his body’s putrefaction as judgment of God refuting the holiness of the deceased monk. This, in turn, allows for a discrediting the life of the starets. Mirroring the events of Dostoyevsky’s novel, the dead body of a monk became subject of dispute shortly before the canonization of the starets Seraphim of Sarov in 1903. Drawing on the commonness of the view identifying putrefaction of the body with profanity, a Petersburg anti-Orthodox association sought to discredit the Russian Orthodox Church by demanding that the coffin of Seraphim of Sarov is reopened. The answer of Antonius, the Metropolitan of Petersburg, was an article, in which he argued that inviolability of the body was not a necessary condition of holiness. During the canonization, the adored relics of Saint Seraphim were used by the state power to strengthen the bond between Tsar Nicholas II and the people. Cialo i świetośc. Przypadek XIX-wiecznych świetych starcow rosyjskich Artykul rozwaza odniesienia do ciala pojawiające sie w wybranych tekstach dotyczących XIX-wiecznych rosyjskich świetych starcow. Zostaly w nim omowione trzy stany ciala świetego: za zycia, tuz po śmierci oraz w postaci relikwii. Cialo odgrywa wazną role w kreowaniu obrazu świetości starcow podczas ich zycia. W rozdziale Odor trupi w powieści Bracia Karamazow Fiodora Dostojewskiego sakralny status martwego ciala starca Zosimy zostaje uniewazniony przez zgromadzony tlum poprzez zinterpretowanie gnicia ciala jako wyroku bozego przeczącego świetości zmarlego. Dzieki temu mozliwa jest dyskredytacja osoby starca za zycia. Podobnie jak w powieści Dostojewskiego cialo zmarlego mnicha stalo sie przedmiotem sporu niedlugo przed kanonizacją starca Serafina z Sarowa w 1903 roku. Powszechnośc poglądu utozsamiającego gnicie ciala z profanum sprawila, ze zwalczający prawoslawie petersburski związek domagal sie ponownego otwarcia trumny Serafina z Sarowa, chcąc podwazyc wiarygodnośc Rosyjskiej Cerkwi Prawoslawnej. Glos w sprawie szczątkow starca zabral metropolita Petersburga Antoni, przekonując, ze nienaruszalnośc zwlok nie jest koniecznym warunkiem świetości. Podczas uroczystości kanonizacyjnych adorowane relikwie św. Serafina zostaly wykorzystane w sluzbie wladzy panstwowej w celu wzmocnienia wiezi pomiedzy carem Mikolajem II a ludem.