Drogi awansu senatorskiego Adama Chmary, Leonarda Świeykowskiego i Gedeona Jeleńskiego w czasach stanisławowskich. Przyczynek do dyskusji

Abstract

Tekst ukazuje zmiany zachodzące w sposobach awansowania do godności senatorskich w Rzeczypospolitej czasów stanisławowskich (1764–1795) oraz przyjmowanych przy tym kryteriach. Prezentuje przy tym sposób myślenia elit o Rzeczypospolitej i pojęciu obywatelstwa. Wskazane przykłady karier sugerują (mimo pewnych wątpliwości), że na karierę mogły liczyć osoby, które okazywały zainteresowanie dobrem kraju i województwa, a zarazem ideologicznie popierały program naprawy Rzeczypospolitej króla Stanisława Augusta. Kryteriami awansu stawały się zdolności, talenty konkretnych osób, a nie klientelna służba bądź przynależność do znamienitej rodziny. Była to droga do budowy nowoczesnego społeczeństwa, w którym o karierze decydują charakter i zdolności, a nie „błękitna” krew lub układy klientelne.