MOTOR PROTEİNLERİN NÖRODEJENERATİF HASTALIKLARDAKİ ROLÜ

Abstract

Nörodejeneratif hastalıkların görülme sıklığı günümüzde artmaya ve birçok insanı etkilemeye devam etmektedir. Nörodejeneratif hastalılar kalıtım, yaş, yaşam tarzı gibi farklı risk faktörleri ile ilişkilendirilmektedir. Yapılan birçok çalışma ile motor proteinler ve aksonal taşınmadaki bozuklukların, nörodejenerasyona ve nörodejeneratif hastalıklara sebep olan yolakta önemli rolleri olduğu kanıtlanmıştır. Motor proteinler, nöronal hücrelerde mikrotübülün (+) ve (-) uçlarına yürüyerek hücre içi iletimi ve aksonal taşınmayı sağlayan dinamik yapılardır. Yapılan incelemelerde, nörodejeneratif hastalığa sahip insan ve hayvan beyinlerinde, motor protein mekanizmasında bozuklukların olduğuna rastlanmıştır. Alzheimer, Parkinson, Amyotrofik Lateral Sklerozis ve Huntington Hastalığı gibi farklı nörodejeneratif hastalıklarda; nörodejenerasyona sebep olan protein agregatların varlığı aksonal taşınmadaki bozukluklar ile ilişkilendirilmektedir. Motor proteinler olan kinesin ve dineinler; protein, organel, RNA, sinaptik veziküller gibi kargoların hücre gövdesi ve akson uçları arasında taşınmasını sağlayan ve enerji gerektiren aksonal taşınmadan sorumlu elemanlardır. Hacimce oldukça büyük olan nöronlar için aksonal taşınma kritik bir olaydır ve hücre içi homoestazisinin devam ettirilebilmesi için zorunludur. Taşınma anında aksaklık gelişmesi, aksonal taşınma elemanlarını kodlayan genlerde mutasyonların meydana gelmesi, enerji üretimi veya kullanımında sorun meydana gelmesi gibi durumlar hücre içi iletimin engellenmesine, hücreler arası iletişimin bozulmasına ve nöronal apoptoza sebep olabilmektedir. Geri dönüşü olmayan ve ilerleyici nöron kayıpları ise nörodejenerasyonla sonuçlanarak nörodejeneratif hastalıkların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.