Համաշխարհային առևտուրը և հայ վաճառականությունը XVII դարում

Abstract

Պատմական իրադարձությունների բերմամբ՝ Հայության մի ստվար հատված 17-րդ դարի սկզբին հայտնվեց այլ ափերում: Սովորելով լեզուներ, բանկային ու վարկատվական փոխատվության ձևեր, ուսումնասիրելով տեղի կենցաղն ու սովորույթները հայերը հանդես էին գալիս իբրև աշխարհիկ և հոգևոր գործունեության ամենատարբեր բնագավառների ներկայացուցիչներ: Լայն էր հայ վաճառականության քարտեզը՝ Եվրոպա, Ռուսաստան, Հնդկաստան և այլուր: Վայելելով մեծ հեղինակություն նրանց հաջողվում է տարբեր գաղթօջախներում ստեղծել իրենց շուկաները, զուտ հայկական(ազգային) առևտրական տները, անգամ Ազգային Սահմանադրություն ու հայկական օրենսդրությունը, նրանք հիմնադրում են տպարան՝ հայերեն ամեն տեսակի գրքեր հրատարակելու իրավունքով: Խոջայական կապիտալը իրավմամբ ծառայում էր ոչ միայն առևտրի ընդլայնմանը, այլև մտավոր գործին՝ հրատարակելով կրոնական ու աշխարհիկ բնույթի բազմաթիվ գրքեր, քարտեզներ, տեղեկատուներ։ Անթիվ ու անհամար ճանապարհորդությունները նպաստել էին նրանց գիտական, հասարակական-քաղաքական,փիլիսոփայական պատկերացումների ձևավորմանը: Հ․Հ․Աղախանյանի պատկերավոր բնորոշմամբ, ինչպես մեղուն ծաղիկներից նեկտար հավաքելիս զուգահեռաբար, իր կամքից անկախ նաև փոշոտում է ծաղիկները, բնության կարգի ու շարունակականության պահպանման տեսանկյունից գուցե շատ ավելի կարևոր գործ անելով, նմանապես և հայ վաճառականը իր տեղափոխած ապրանքներով, սեփական կենսակերպով, վարքուբարքով օբյեկտիվորեն նպաստում էր բարքերի փոփոխությանն ու մտածողության զարգացմանը։ Այս առումով հայ վաճառականության գործունեության քննությունը նպատակ ունի ցույց տալու հայերի էական դերակատարությունը համաշխարհային առևտրում՝ դրանով իսկ նպաստելով գլոբալացման արդի դարաշրջանում հայկական ինքնության պահպանմանը։ Conditioned by the historical events at the beginning of the 17th century, many Armenians found themselves on foreign shores. By studying languages, forms of lending, local life, and customs, Armenians penetrated the various spheres of secular and spiritual activities. The map of Armenian trade was extensive: Europe, Russia, India, and other countries. Having great authority, Armenians managed to create their own markets, purely Armenian (national) trading houses, the National Constitution, and Armenian legislation in different colonies, and establish a printing house with the right to publish all kinds of books in the Armenian language. The capital of the merchants rightfully served not only for the expansion of trade, but also for intellectual activities, publishing many religious and secular books, maps, and reference books. Countless travels contributed to the formation of scientific, socio-political, and philosophical ideas of Armenian merchants. According to the figurative definition of G.G. Agakhanyan: just as a bee collects nectar from flowers, regardless of its will, it also pollinates flowers, performing perhaps much more important work from the point of view of maintaining order and continuity of nature, like the Armenian merchants who by transporting their goods, their way of life and their behavior, objectively contributed to the change (transformation) of morals and the development of thinking. В силу исторических событий в начале 17 века внушительная часть армянства оказалась на других берегах. Изучая языки, виды банковских и кредитных передач, местный быт и обычаи, армяне выступали как представители различных сфер мирской и духовной деятельности. Карта армянской торговли была обширна: Европа, Россия, Индия и другие страны. Пользуясь большим авторитетом, они умудрялись создавать в разных колониях свои рынки, чисто армянские (национальные) торговые дома, Национальную конституцию и армянское законодательство, учреждают типографию с правом издания всевозможных книг на армянском языке. Капитал купечества по праву служил не только расширению торговли, но и интеллектуальной деятельности, издавая множество книг, карт, справочников. Бесчисленные путешествия способствовали формированию их научных, ественно-политических и философских идей. По образному определению Г.Г. Агаханяна, подобно тому, как пчела собирает нектар с цветов, независимо от своей воли, она также опыляет цветы, выполняя, возможно, гораздо более важную работу с точки зрения поддержания порядка и непрерывности природы, подобно армянским купцам, которые перевозом своих товаров, своим образом жизни и своим поведением, объективно способствовали трансформации нравов и развитию мышления.